“Thánh nhạc có nhiệm vụ
đem lại cho chúng ta vẻ đẹp của Thiên Chúa, vì thế đừng bao giờ để nó phải rơi
vào tình trạng tầm thường và hời hợt”. Đức Thánh Cha đã khẳng định trong bài diễn
văn tham dự Hội nghị quốc tế về Thánh nhạc vào sáng 4/3/2017 do Hội đồng Tòa Thánh về Văn hóa, Bộ Giáo dục Công
giáo, Giáo hoàng Học viện về Thánh nhạc và Giáo hoàng Học viện về Phụng vụ thuộc
trường thánh Anselmo ở Roma tổ chức. Hội nghị quốc
tế diễn ra dưới sự hướng dẫn của Đức Hồng y Gianfranco Ravasi, chủ tịch Bộ Văn hóa,
với chủ đề : “Âm nhạc và Giáo Hội : việc phụng tự và văn hóa 50 năm từ sau Huấn
Thị về Thánh Nhạc – Musicam Sacram”.
Đào
sâu mối tương quan giữa Thánh nhạc và văn hóa đương đại, Đức Thánh Cha nhấn mạnh
: Giáo hội cần phải bảo vệ các di sản được thừa hưởng từ quá khứ và đồng thời
phải làm cho thánh nhạc được “hội nhập văn hóa” (incultura) vào trong các ngôn
ngữ nghệ thuật và âm nhạc đương thời. Thánh nhạc giúp cho các tín hữu bước vào
trong Mầu nhiệm của Thiên Chúa, để chiêm ngắm và cảm nhận được Người.
Đức
Thánh Cha Phanxicô đã giải thích bài diễn văn của mình bằng cách khởi đi từ huấn
thị Musicam Sacram, nhân kỷ niệm 50 năm ngày ban hành và sau đó nhắc lại ưu tư
của các nghị phụ trong Công đồng Vatican II, qua Hiến chế Phụng Vụ Thánh - Sacrosanctum
Concilium – về sự cần thiết để các tín hữu khi tham dự phụng vụ có thể
hiểu được hoàn toàn bằng ngôn ngữ của mình.
Thánh
nhạc phải được hội nhập hoàn toàn trong ngôn ngữ âm nhạc đương đại.
Liên quan đến thánh nhạc
và thánh ca phụng vụ “nảy sinh hai nhiệm vụ đối với Giáo hội : một mặt, Giáo hội
phải bảo tồn và làm tăng thêm giá trị các di sản phong phú, đa dạng được thừa
hưởng từ quá khứ, bằng cách dùng nó với sự cân bằng trong hiện tại và tránh xa
nguy cơ của việc hoài cổ hoặc khảo cổ”. Mặt khác, Giáo hội cần phải bảo đảm rằng
thánh nhạc và thánh ca phụng vụ được “hội nhập văn hóa” hoàn toàn trong các
ngôn ngữ nghệ thuật và âm nhạc đương thời; tức là biết trình bày và đưa Lời
Chúa vào trong các bài hát, âm thanh, hòa âm làm rung động tâm hồn của mọi người
trong thời đại chúng ta; bằng cách kiến tạo một bầu khí cảm xúc thích hợp, chuẩn
bị cho đức tin và làm sống lại sự đón nhận và tham dự đầy đủ vào mầu nhiệm được
cử hành”.
Không
hời hợt và tầm thường gây nguy hại cho vẻ đẹp của âm nhạc
Tất nhiên “sự gặp gỡ giữa
tính hiện đại và đưa ngôn ngữ nói vào trong Phụng vụ gợi lên nhiều vấn đề : về
ngôn ngữ, hình thức và các thể loại âm nhạc”.
Đôi khi cái tầm thường
và hời hợt nào đó thắng thế gây nguy hại đến vẻ đẹp, cường độ của các cử hành
phụng vụ. Cho nên những người có trách nhiệm trong lãnh vực này, các nghệ sĩ và
nhạc sĩ, các nhạc trưởng và ca viên, linh hoạt viên phụng vụ có thể đem lại sự đóng
góp quý báu cho việc đổi mới, nhất là về chất lượng của thánh nhạc và thánh ca
phụng vụ”.
Vì thế, “cần phải thúc
đẩy việc đào tạo âm nhạc thích hợp, ngay cả cho các ứng viên đang chuẩn bị làm
linh mục, trong việc đối thoại với các trào lưu âm nhạc đương đại, với những
đòi hỏi của các vùng văn hóa khác nhau, trong thái độ đại kết”. Đức Thánh Cha khuyến
khích những người tham gia hội nghị “đừng sao lãng mục tiêu quan trọng này : là
giúp cộng đoàn phụng vụ và dân Chúa nhận thức và tham gia, với tất cả giác quan
thể lý và tinh thần, vào mầu nhiệm Thiên Chúa”. Ngài kết luận : “Thánh
nhạc và thánh ca phụng vụ có nhiệm vụ đem lại cho chúng ta cảm thức về vinh
quang Thiên Chúa, về vẻ đẹp và sự thánh thiện của Người, đang vây bọc chúng ta
như đám mây sáng chói”.
G. Võ Tá Hoàng