PHÉP GIẢNG TÁM NGÀY
Cho kẻ muốn chịu phép rửa tội mà
vào đạo thánh Đức Chúa Trời
Ngày thứ bảy
CON CHIÊN LÀNH VÀ CHÓ SÓI DỮ
Thằng Iuda nộp Chúa Iesu cho oan gia
Ay vậy mà đến ngày Đức Chúa trời đã định cho Đức Chúa Iesu, là một Con Đức Chúa trời, chịu tội chịu chết cho chúng tôi được mọi sự lành, mà cho tỏ ra lòng có ước vâng phép Đức Cha, khi vào thành Ierusalem, là nơi chịu khốn khó từng ấy, thì làm sao cho vui mừng[1]. Vậy khi Đức Chúa Iesu vào thành, thiên hạ thì ra rước, mà dân có lấy lá tươi và bỏ dọc đàng mừng, lại bỏ áo mình giữa đàng Đức Chúa Iesu qua nữa, cũng gọi là vua chúa Israel, mà rằng: “Mọi sự lành cho người có phép Đức Chúa trời mà đến cùng!” Thiên hạ có vui mừng làm vậy, mà đem Đức Chúa Iesu cho đến đền thánh. Khi Scribae và Pharisaei, là thầy nước ấy, ghen ghét mà lo lắng, lại kiếm chước mà giết Đức Chúa Iesu, vậy thì giúp ý lòng nhân lành Đức Chúa Iesu cứu chúng tôi. Mà lại thằng dự tợn, là Iuda quỷ quái lắm, và làm kẻ trộm, mà ăn trộm chẳng được của thơm trọng lắm bà thánh Magdalena có đổ đơm trên đầu Đức Chúa Iesu, nó lấy làm thiệt mình mà toan bán Đức Chúa Iesu, là thấy và Chúa nó, lại trao cho oan gia, kéo thiệt ấy, thì giao cùng nó lấy ba mươi tấm bạc nước ấy, gọi là argenteus, mà hết tấm ấy nên chín mươi lạng dồ nước ta, vậy thì trao Đức Chúa Iesu khi vắng, kẻo hỗn hào, mà giấu Đức Chúa Iesu, đã biết hết, làm sao được?
Vậy khi Đức Chúa Iesu sau hết toan ăn tối cùng đầy tớ cả, ngày trước khi toan đi chịu tội, mà lại rửa chân cho hết, và cho thằng Iuda về với dọn trao Đức Chúa Iesu cho oan gia. Mà Đức Chúa Iesu tỏ ra cùng nó chước dữ nó toan. Cho nó đừng phạm tội cả ấy. Song le thằng Iuda đã lộng[2] lòng làm sự dữ tợn cả làm vậy, mà chê mọi lời bảo, thì sa nơi khốn nạn ấy, vì ma quỉ đã nhập vào mà ở trong lòng nó, vậy thì nó ra cho khỏi.
Quân dữ đến bắt Chúa Iesu
Ay vậy mà Đức Chúa Iesu rất nhân, khi đã an ủi đầy tớ và làm những sự nhân lạ, nơi ăn sau hết ấy, cùng lời nói chẳng hết lẽ, đoạn thì ra mà đi đến nơi Đức Chúa Iesu đã hay, ít nữa thằng Iuda có đến đấy cùng quân quốc mà bắt Đức Chúa Iesu. Lại Đức Chúa Iesu khi đợi quân dữ ấy, có lo buồn sầu não từng ấy, cho nên thấy mồhôi đổ máu ra nhiều, và chảy xuống đất, vậy thì tỏ ra cho ta hay có chịu khốn trong lòng vì tội chúng tôi thể nào, và cho ta liệu ta phải lo buồn ăn năn vì tội chúng tôi từng nào, khi Đức Chúa Iesu có lo buồn sầu não từng ấy vì tội kẻ khác.
Mà đến khi thằng Iuda làm cai quân dữ có đến, thì miệng mình dữ tợn dám hôn Đức Chúa Iesu. Mà Đức Chúa Iesu rất lành chẳng có tránh hôn thằng dữ ấy, phán rằng: “Mày là kẻ có nghĩa cùng Tao, mày đến có việc gì? Ở Iuda, mày hôn lấy Con Người, mà trao cho oan gia làm vậy ru?” Mà thằng rắn mặt ấy thì trở về cùng quân dữ, nó đã cho dấu trước, rằng: “Ta hôn ai, ấy là người ấy, hãy bắt lấy, mà đem đi cho khéo!” Song le ví bằng Đức Chúa Iesu dầu lòng chẳng trao mình cho nó, chẳng có phép nào dưới Đức Chúa trời cầm được lại đâu. Vậy thì Đức Chúa Iesu ra rước oan gia mình, mà hỏi nó rằng: “Ở bay có tìm ai?” Nó thưa rằng: “Ta tìm Iesu Nazareno”. Lại Đức Chúa Iesu phán rằng: “Iesu là Tao”. Bỗng chốc khi Đức Chúa Iesu nói ra một điều ấy, các oan gia Đức Chúa Iesu thì ngã ra hết, mà dậy lại chẳng được nữa, cho đến Đức Chúa Iesu hỏi nó lại có tìm ai, mà cho nó dậy, và trao mình cho nó. Song le có cấm mà chẳng cho bắt đầy tớ nào mình. Lại ông thánh Pedro thấy quân dữ ấy chạy bắt Đức Chúa Iesu, như chó sói dữ bắt con chiên rất lành, chẳng chịu được sự ấy, thì rút gươm ra, mà đánh một thằng trong quân dữ ấy, phải chém tai nó. Song le Đức Chúa Iesu rất nhân, và bảo ông thánh Pedro xỏ gươm vào, chẳng cho dùng nữa, và khiến những quân dữ ấy, khi đã bắt lấy Đức Chúa Iesu, phán rằng: “Hãy khoan một giây đã!” Vị chưng Đức Chúa Iesu khiến trả tai lại cho thằng dữ ấy, mà làm lành cho nó, thay sự dữ nó làm cho mình. Khi ấy dẫu quân dữ đã bắt Đức Chúa Iesu, cầm lại chẳng được, vì Đức Chúa Iesu chưa cho nó cầm mình, mà khiến cho tai thằng dữ ấy lành đã. Đến khi tay Đức Chúa Iesu đá đến tai nó, mà tức thì lành. Đoạn thì cho quân dữ ấy bắt mình, phán rằng: “Giờ này là giờ bay, và phép tối tăm vậy”.
Đến thầy cả Caipha
Quân dữ bắt Đức Chúa Iesu đoạn, thì đem đi cho thầy cả, tên là Caipha, là kẻ giục quân Iudaeo giết Đức Chúa Iesu. Vậy Caipha thì hỏi Đức Chúa Iesu lời dạy dỗ và sự đầy tớ làm sao. Mà Đức Chúa Iesu rất khiêm nhường và rất thật thưa rằng: “Sao thầy cả có hỏi Ta sự ấy? Ta đã nói trong nhà thánh giảng chung, thầy cả thì phải hỏi kẻ đã nghe Ta giảng mà chớ”. Khi Đức Chúa Iesu có thưa điều khôn ngoan ấy, có thằng đầy tớ nào đứng đấy dữ tợn, cất tay lên mà đánh mặt Đức Chúa Iesu, vả một cái, rằng: “Này thưa thầy cả làm vậy ru?” Mà Đức Chúa Iesu rất lành có chịu thằng để người từng ấy, song le chẳng chịu ở lặng, kẻo người ta ngờ Đức Chúa Iesu có dể thầy cả, mà rất khiêm nhường thưa rằng: “Ví bằng Ta đã nói điều chẳng nên mày làm chứng sự lỗi! Mà Ta đã nói phải lẽ, sao máy đánh Ta?” Khi ấy cũng có nhiều chứng dối bỏ vạ cho Đức Chúa Iesu, song le những chứng ấy đã tỏ là dối trá mà chẳng phải. Vì chưng nết na Đức Chúa Iesu những sự đức, những sự lành, mà thiên hạ cũng đã hay, cho nên oan gia chẳng có bỏ được đí gì, mà có hình lỗi một chút gì sốt.
Vì vậy khi sáng ngày sớm có đem Đức Chúa Iesu nơi các thầy họp lại: mà có quan đạo ấy, tên là Caipha, nó cùng Đức Chúa Iesu rằng: “Tao lấy phép Đức Chúa trời hằng sống vậy, mà khiến mày nói ra cùng tao, mày phải là con Đức Chúa trời cả sáng, mày làm Christo chăng?” Mà khi Đức Chúa Iesu thưa tỏ tường, mình thật là Christo, Con Đức Chúa trời hằng sống vậy, đến khi tận thế lại thấy đến trên cái mây ở trời, mà có phép tắc lớn vậy, thoắt chốc khi ấy quan đạo quỷ quái, thì cáo Đức Chúa Iesu rất nhân, như kẻ phạm lời chê Đức Chúa trời. Lẽ thì nó phải kính Đức Chúa Iesu như thật Chúa mình, song le nó giả là sầu não, mà xé áo mình ra, và nói ra điều rất quỷ quái, mà khiến Đức Chúa Iesu, là cội rễ đầu mọi sự sống, thì đáng chết. Lời dữ ấy các thầy quỷ quái cũng theo như vậy, và hòa thuận cùng nhau, mà đem Đức Chúa Iesu, là rất lành, nộp cho Pontio Pilato, là quan cả trị nước ấy, thay vì vua chúa nước Roma, mà khiến Đức Chúa Iesu đáng chết.
Trước tòa quan Pontio Pilato
Song le Pilato, vì đã hay Đức Chúa Iesu chẳng có lỗi gì, mà những kẻ ghen ghét có nộp làm vậy, thì kiếm đàng nọ đàng kia mà chữa Đức Chúa Iesu, cho khỏi sự chết trái lẽ rất mực. Nhân vì sự ấy, Pilato gửi việc ấy cho Herode, mà mình khỏi xét. Sau nữa khi Herode lại gửi Đức Chúa Iesu lại, Pilato làm chước cho dân Iudeo xin tha Đức Chúa Iesu hơn thằng dữ tợn là Barabba, mà vì sự ấy đã có ý ví Đức Chúa Iesu cùng thằng dữ ấy, khi chọn tha ai, cho dên Iudeo để thằng Barabba rất quỷ quái, mà chọn Đức Chúa Iesu rất lành, chữa vậy kẻo chết. Song le vì những thầy dữ thì dỗ dân Iudeo dại, đã chịu ơn Đức Chúa Iesu kể chẳng xiết, và mới ngày trước vui mừng đã nhận, và xưng Đức Chúa Iesu là vua chúa nước Iudeo, mà bây giờ thì chọn thằng Barbara rất dữ tợn đã giết bỏ người, cho nó sống, mà đòi giết Đức Chúa Iesu đóng đanh trên Crus. Pilato thấy vậy, lại kiếm chước khác dữ ráp mà chứa Đức Chúa Iesu, kẻo chết. Vì chưng có trao Đức Chúa Iesu cho quân, mà khiến đánh đòn cho nát hết mình người, mà vạy quân Iudaeo, dẫu dữ, thấy Đức Chúa Iesu khốn làm vậy, thì thương mà đừng đòi giết nữa. Song le quân dữ tợn ấy có đánh Đức Chúa Iesu quá mực gia giết. Vì chưng vốn thói nước Iudeo, khi ai phải đánh đòn, chẳng lọ là chẳng qua bốn mươi đòn, mà lại chẳng đầy bốn mươi; song le khi đánh Đức Chúa Iesu, thì đánh đi đánh lại cho nên quá năm nghìn đòn cực nặng. Ví bằng Đức Chúa Iesu chẳng dùng sức bề trên mà chịu đòn ấy, và chẳng làm phép lạ cho khỏi chết, thật là khi chịu đòn ấy cực nặng làm vậy, thì phải hết hơi mà chết. Song le Đức Chúa Iesu thì khiến chịu bấy nhiêu nạn ấy, vì chưng tội chúng tôi nhiều, kể chẳng xiết.
Mà lại quân dữ ấy đã làm những sự dữ tợn ấy, trên mình Đức Chúa Iesu có chịu như con chiên rất lành, mà nó chưa đủ, lại kiếm chước khác, bởi ma quỷ giục lòng nó vậy. Vì nó lấy cái gai dài và nhọn, mà đóng như triều thiên trên đầu Đức Chúa Iesu rất nhân, cho nên, khi đầu hết ấy, có chịu bảy mươi hai dấu trên đầu, thật là đầu Đức Chúa trời mà chớ. Lại quân dữ ấy lấy tấm áo đỏ cũ, mặc trên mình Đức Chúa Iesu, cũng lấy cây nứa để tay Đức Chúa Iesu, mà cười nhạo, quỳ một đầu gối rằng: “Ta chào vua chúa dân Iudaeo!”, lại giổ ra mặt, và lấy nứa ấy mà đánh đầu thánh Đức Chúa Iesu, những gai đã thấu vào, cho nên Đức Chúa Iesu rất nhân chịu và khốn và xấu hổ rất mực, ta liệu chẳng được.
Đến khi Pilato coi thấy Đức Chúa Iesu khốn nạn làm vậy, thì ngờ các oan gia Người, xem hình đã cực từng ấy, thì thương mà ra lành. Vì vậy có đem Đức Chúa Iesu ra ngoài, có đội triều thiên gia, và mặc tấm áo đỏ cũ, mà rằng: “Này là người!” Như thể rằng: “Ay là người ấy, bay cao đã ước làm vua chúa nươc bay, mà bây giờ đã có hình khốn từng ấy, cho nên mất hình người”. Song le dân Iudeo càng ra lòng dữ tợn, hơn muông dữ nữa, mà càng ghét Đức Chúa Iesu, càng đòi đóng đanh trên cây hơn nữa, mà giết người. Song le Pilato thấy chước mình chẳng nên gì mà mở lòng dân quỷ quái ấy, lại càng hỗn hào, thì có rửa tay trước mặt dân, mà rằng: “Tao chẳng biết sự gì việc đổ máu người lành này, bay sẽ hay!” Mà dân Iudeo kêu rằng: “Máu nó trên ta, và trên con cái ta, thì ta chịu!” Lại có vợ Pilato gửi lời cho chồng rằng: “Ông chớ có lộn việc mình với việc người thánh ấy, vì chưng tôi đã phải thấy rầy nhiều sự hiện ra vì người ấy!” Vì vậy Pilato còn kiếm khi ấy chước nào, mà chữa Đức Chúa Iesu cho khỏi lòng dữ tợn dân Iudeo, mà kẻo chết. Khi dân Iudeo hay được sự ấy, cho quan bỏ đàng ngay, thì đe vua chúa Caesar quở, mà rằng: “Ví bằng ông tha người này, ông bất nghĩa cùng Caesar! Vì chưng ai nấy xưng mình là vua chúa, thì huỷ báng Caesar!” Lời này thì nặng bấy nhiêu trong lòng quan vạy, cho nên quan theo ý dân Iudeo. Vì chưng tức thì có trao Đức Chúa Iesu rất lành, mặc ý lòng dân ấy, như thể trao con chiên rất hiền, mặc ý chó sói dữ. Mà Đức Chúa Iesu chẳng có nói một điều gì chữa mình sốt, kẻo trở[3] mình chịu chết, vì khi Đức Chúa Iesu chịu nạn, thì theo ý Đức Cha hằng sống vậy. Mà sự Đức Chúa Iesu ở lặng thể ấy, dẫu quan thấy mà hãi lắm, và hay biết tỏ Đức Chúa Iesu là người hiền lành, chẳng có lỗi sự gì, song le quan ấy có phạm sự vạy rất mực, mà trao Đức Chúa Iesu cho oan gia giết vậy.
Lên núi Calvaria
Khi ấy nó thì cất lấy tấm áo đỏ ở trên mình Đức Chúa Iesu, mà nó khiến mặc áo mình quen, cho thiên hạ ấy là Đức Chúa Iesu đi chịu tội. Sau thì nó lấy cây Crus nặng ráp, mà để trên vai Đức Chúa Iesu, khi mới chịu đánh đòn, đã nát hết, mà vác cây nặng làm vậy, đi trên núi Calvaria, nó đã định đóng gác Crux Đức Chúa Iesu trên núi ấy. Song le khi nó thấy Đức Chúa Iesu vác cây Crux nặng chẳng nổi, mà nó dái Đức Chúa Iesu chết dọc đàng, khi chưa có đóng đanh trên Crux, vì vậy có thêm một người qua đàng ấy, tên là Simon Cyrenaeo, mà giúp Đức Chúa Iesu vác Crux. Ay vậy mà khi Đức Chúa Iesu đi dọc đàng thương[4] ấy, nhọc lắm, mà đổ hôi chảy ròng ròng, lộn với máu, vì có triều thiên gai Đức Chúa Iesu đội thấu óc đầu, thì có đàn bà hiền lành, tên là Vernoica, thương xót Đức Chúa Iesu, lấy khăn kép, mà chùi mặt Người, thật là mặt Đức Chúa trời. Thoắt chốc, bởi phép lạ, coi thấy trong khăn ấy hình mặt Đức Chúa Iesu chịu khốn khó, có trong hai lần khăn, mà khó mặt gia giết. Hai hình ấy còn giữ rầy, mà kính lắm, một thì trong đềnt hánh cả thành Roma, hai là ở trong thành Genua, mà thờ gia giết. Vậy thì coi hai hình ấy, sáng trên phép[5] thợ nào vẽ, lại trong khăn ấy chẳng thầy thuốc nào trây, song thấy như sắc khăn tự nhiên, mà có hình mặt Đức Chúa Iesu, thật là tỏ tường có phép bề trên Đức Chúa trời làm việc ấy mà chớ.
Chúa Iesu bị đóng đanh
Ay vậy mà khi Đức Chúa Iesu đã đến trên núi Calvaria, ở ngoài cửa thành Ierusalem, nó bóc hết áo Đức Chúa Iesu. Có truyền rằng đời xưa, nơi Calvaria ấy có chôn đầu ông Ađam, là tổ tông người ta, mà ở nơi[6] Đức Chúa Iesu Christo, là Chúa chúng tôi, cũng là một Con Đức Chúa trời, thật là Đức Chúa trời, cũng là người thế rất lành, khi đã đầy ba mươi ba tuổi cùng ba tháng, hai mươi lăm tháng Martius, nửa ngày dồ, có chịu đóng đanh bốn chân tay trên cây Crux, mà bêu lên, chịu chết vì chúng tôi. Vậy thì ra sấm truyền ông David khi hơn nghìn năm trước đã nói rằng: “Nó thấu qua hai tay và hai chân Tao, lại nó kể mọi xương Tao!” Mà Đức Chúa Iesu khi đã phải oan gia thể ấy, chẳng lọ là chẳng có giận nó, cũng chẳng có trả lại sự dữ cho oan gia mình, khi làm được nó, mà lại cần Đức Chúa trời, là Đức Cha mình, cho nó rằng: “Lạy Đức Cha, Con xin Đức Cha tha cho nó, vì nó chẳng hay có làm đí gì…”
Có ông Isaya đời xưa đã chịu sấm truyền bởi Đức Chúa Spirito Santo, mà thấy Đức Chúa Iesu có chịu đóng đanh trên cây Crux, đoạn năm mươi ba, rằng: “Người chẳng còn có hình, chẳng phải tốt lành nữa. Mà ta coi thấy như hình người hèn, là rốt hết người ta, là người hay đau đớn, mà mặt Người như che vậy. Thật Người đã chịu đau nặng vì ta, và khốn khó thay ta, cũng đã chịu lấy. Mà ta ngờ là tật phong Đức Chúa trời đã phạt, và hạ xuống vậy. Song le Người chịu phải dấu vì tội lỗi chúng tôi, chịu nát hết mình vì tội vạ chúng tôi. Lại Người chịu roi trên mình, cho ta được bằng an, cũng chịu đánh nổi lằn cho ta đã, mà được lành, có đem đi giết Người, như con chiên vậy, lại trước mặt ai cắt tót mình thì ở lặng, như con chiên con, mà chẳng có mở miệng ra. Cũng lấy Người làm bạn với kẻ gian dữ, lại vác tội cho nhiều người, và cầu cho kẻ phạm lời răn”.
Vậy cho lọn sấm truyền ấy, Đức Chúa Iesu có chọn quân dữ đóng đanh mình giữa hai đứa kẻ trộm, một ở bên tay mặt, một về tay trái. Mà đứa ở bên tay trái thì mắng rủa Đức Chúa Iesu, rằng: “Ví bằng người là Christo, thì chữa mình và chữa tớ!” Khi ấy người khác, ở bên tay mặt Đức Chúa Iesu, tên là Dismas, thì mắng bạn, rằng: “Khi mày đã phải chịu tội cùng, sao cũng chẳng dái Đức Chúa trời? Ta chịu đã đáng, vì mình làm mình chịu. Song le người này chẳng hề làm sự gì lỗi sốt!” Lại trở mặt cùng Đức Chúa Iesu, mà cầu làm vậy: “Tôi lạy Chúa, khi đến nước mình, Chúa nhớ đến tôi cùng!” Mà Đức Chúa Iesu thì thưa điều rất nhân, phán rằng: “Mày rầy đến ở cùng Tao trong nơi vui vẻ”.
Khi ấy quan Pilato đã chép lệnh Đức Chúa Iesu chịu tội, chữ ba nước Hebreo, Greco, Latino, mà chép làm vậy: “Iesu Nazareno, là vua chúa Iudeo”. Iudeo thì chẳng yêu chép lệnh thể ấy, vì trong ấy có lẽ, ý sao Đức Chúa Iesu có chịu chết. Vì vậy nó muốn trong lệnh chép rằng: “Vì Đức Chúa Iesu xưng mình là vua chúa Iudeo”. Song le vì lệnh ấy ra làm vậy bởi Đức Chúa trời sửa thể ấy mà chớ, chẳng cho đổi một chữ gì sốt, dẫu dân Iudeo có đòi sự ấy lắm, vì vậy Pilato có thưa nó rằng: “Tao có chép thể nào, thì phải để chép thể ấy mà chớ”.
Mà quân đóng đanh Đức Chúa Iesu trên Crux đoạn, thì chia áo Người cùng nhau, song le áo trong, vì chẳng có may gì, thì lấy mà rằng: “Ao trong này ta chớ xé ra làm chi, ta bỏ thăm xem ai được chớ!” Mà vậy sấm truyền ông David ra thật khi rằng: “Nó thì chia cùng nhau áo Ta, mà trên cái áo Ta mặc trong, thì nó bỏ thăm”. Song le áo trong ấy ở thành Treveris còn giữ đến rầy, mà có truyền đấy rằng: áo ấy chẳng có may gì, rất thánh Đức Mẹ đã làm ra cho Đức Chúa Iesu hãy còn trẻ, mà Đức Chúa Iesu mặc áo ấy liên, khi đến lớn một chút, mà áo cũng ra dài liên như vậy.
Vậy từ chính giờ ngọ cho đến hết giờ thân, thì mặt trời ra tối, mà cả và thiên hạ phải tối tăm mù mịt. Cho ta biết phép lạ này là bao lớn, thì phải hay mặt trời có phải nhật thực, một khi mặt trời ở một bên, đất thì ở bên khác, mà mặt trăng phải ở giữa. Vì chưng khi mặt trăng ở giữa làm vậy, thì trở ánh mặt trời kẻo đến ta. Vì sự ấy nhật thực có đến ngày ba mươi, hay là mồng một mà thôi. Song le ngày rằm khi mặt trời ở một bên, mặt trăng ở bên khác, xa nhau mà đất ở giữa, khi ấy mặt trăng trở ánh mặt trời, kẻo soi đất, thì chẳng được. Mà khi Đức Chúa Iesu chịu đóng đanh trên cây Crux, đang làm lễ cả Pascoa, mà có làm lễ ấy ngày rằm mà thôi, bởi có phép Đức Chúa trời mới có nhật thực ấy, vì chưng khi ấy mặt trăng ở ẩn mình như dưới đất, khi mặt trời ở trên, đang nửa ngày, mà thoắt chốc mặt trăng thì lên cho đến dưới mặt trời ngay, mà che mặt trời. Chẳng lọ là che một hai nước, như thường làm, mà lại che cả và thiên hạ, cho nên no mọi nơi phải tối tăm mù mịt, chưa hề thấy lần nào làm vậy. Mà lại nhật thực ấy một giờ rưỡi làm tối mặt trời, đang khi Đức Chúa Iesu còn sống chịu tội trên cây Crux, như thể đèn trời dẫu chẳng sống thì hổ ngươi, mà chẳng cho ai thấy Con Đức Chúa trời, làm nên mọi sự, có chịu xấu hổ từng ấy. Ông Dionysio là quân tử, hay tư thiên[7] lắm, khi ấy ở thành Hieropoli trong nước Aegypto, mà thấy sự lạ, từ Đức Chúa trời hóa nên trời đất chưa từng thấy làm vậy, thì kêu cả tiếng rằng: “Hay là Chúa cả sinh mọi loài bây giờ có chịu khó, hay là thế giới này tận ra!” Mà đến sau, qua mấy năm, khi ông ấy nghe thấy ông thánh Paulo, là đầy tớ cả Đức Chúa Iesu, ở thành Athena, giảng đạo thánh Đức Chúa trời, mà kể sự Đức Chúa Iesu chịu tội cùng phép lạ có đến khi ấy, nhất là kể sự nhật thực lạ ấy, ông Dinoysio thấy có đến cùng một ngày và một giờ khi mình ở thanh Hieropoli, mà xem được như vậy, thì tin và theo đạo thật, mà ông thánh Paulo có trao đạo thánh cho ông ấy.
Chúa Iesu linh hồn ra khỏi xác
Hết giờ mùi sang giờ thân, Đức Chúa Iesu kêu cả tiếng rằng: “Lạy Đức Cha, Con phó linh hồn Con ở tay Đức Cha!” Sau thì gục đầu xuống, cho linh hồn mình ra khỏi xác. Mà khi người ta có chủ ý mình ở dữ tợn cùng Đức Chúa cả trên hết mọi sự, ít là những loài chẳng có hồn làm hình lo buồn khóc lóc khi Người chịu chết. Vậy cái màn che đền thánh khi ấy xé ra từ trên cho đến dưới, mà đất thì phải động, cho nên có tin nước nọ nước kia rằng có nhiều thành hạ xuống trong đất, mà biến đi. Cũng có hòn đá nhiều vỡ ra làm hai, chẳng lọ là ở núi Calvaria, mà lại ở nhiều nơi khác, nhất là ở nước Italia, trong xứ Etruria có núi Alvernia, và trong xứ Campania có núi non gần thành Caycata, có truyền rằng khi ấy vỡ ra từ đầu núi cho đến chân mà làm lỗ lớn, như rằng coi thấy đến nay. Lại khi ấy cũng có cái mả mở ra, mà thân xác nhiều người thành có sống lại.
Đức Chúa Bà Maria, là Đức Me đồng thân, khi ấy thì sầu não rất mực, mà đứng áp cây Crux Đức Chúa Iesu chịu tội, có lo buồn thể nào, khi thấy một Con mình rất kính mến mà chết làm vậy, ta suy chẳng đến, cho nên Người cũng đã hầu hinh thì. Bấy giờ quân dữ có đến, mà chặt trái chân[8] hai đứa kẻ trộm; song đến cùng Đức Chúa Iesu, khi thấy đã qua đời, chẳng có chặt trái chân Người, (vậy thì lời trong Kinh Đức Chúa trời ra thật, khi rằng: “chớ có đánh gãy xương xác Người!”). Song lecó một quân trong nó cầm lưỡi dòng, mà đâm Đức Chúa Iesu, mở bên sườn cụt: thoắt chốc thì máu và nước chảy ra, mà đến con mắt quân đâm. Ông thánh Nazienzeno chép rằng: quân ấy trứơc mù con mắt lắm, đã hầu tối, mà tức thì được sáng và xác và linh hồn. Vì chưng một chốc có nhìn Đức Chúa Iesu, mà lo lắng gia giết vì mình cầm lưỡi đóng đã đâm dữ làm vậy, có cầu Đức Chúa Iesu tha, mà được tha, cho nên đến sau đã được nên thánh. Cũng có ông cai một trăm quân, khi nghe thấy Đức Chúa Iesu, đang trút linh hồn ra, mà kêu cả tiếng, thì xưng rằng: “Thật người này là Con Đức Chúa trời mà chớ!” Lại đàn người ta[9] hết có đấy thấy động đất và sự khác lạ, thì ăn năn lại, mà đánh ngực về.
Trước ảnh Chúa Iesu bị đóng đanh
Đến nơi này thì phải lấy ảnh nào khéo Đức Chúa Iesu đóng đanh trên cây Crux[10], mà đem ra cho người ta xem, có dọn cái nến và cái hương thì mới tốt, mà khuyên người ta có đấy làm vậy, hay là thể như ấy: “Ai nấy có đây, hãy ngửa con mắt linh hồn lên, mà ngắm Đức Chúa Iesu, như bằng còn trước mặt ta, đóng đanh trên cây Crux mà chịu tội chịu chết làm vậy! Này là Người, Đức Chúa trời đã phán, nói hứa đời trước, sẽ mở ra cửa thiên đàng, tổ tông ta thủa xưa đã đóng lại! Này là Người, Đức Chúa trời đã truyền cho thánh đời xưa có chịu sấm truyền, ngày sau đến cứu loài người ta! Này là người, thật là Đức Chúa trời, tự nhiên chẳng chịu được đí gì, vì chúng tôi đã chọn làm Con Người, mà chịu nạn làm vậy, khi đã mở đàng cho ta được vui vẻ vô cùng, lại làm phép rất lớn cho người ta tin thật lời mình giảng, sau thì đổ máu mình ra, mà đền tội chúng tôi cùng Đức Cha, chịu chết rất xấu hổ, mà mở cửa cho ta hằng sống vậy! Ay là một Chúa chuộc cứu loài người ta, mà ví bằng chẳng có giúp sức cho ta, chẳng có ai chịu được rỗi thật linh hồn. Vì vậy chúng tôi ước cho thiên hạ nhìn lấy, mà vì sự ấy chúng tôi giảng ra hết sức, cho các nước hay. Ay vậy mà nếu bạu[11] hay suy lẽ, nếu có nghe lời giảng, từ trứơc đến nay mà chẳng tai điếc, thì nhìn lấy nhân lành vô cùng Đức Chúa Iesu cứu bạu, dẫu Người chẳng có dùng gì loài người ta, song le đã chịu khốn khó chừng ấy cho ta được rỗi, dẫu làm thật Chúa trời đất, có chịu đau, chịu hình, chịu xấu hổ chừng ấy, mà lại chịu đóng đanh khốn nạn làm vậy cho ta, là tôi tá phàm hèn, vô phép, chẳng hay ơn, mà chuộc chúng tôi! Hãy xem Đức Chúa trời chuộc tội cho bạu, mà bêu trên cây Crux, cả và mình nát! Hãy coi tay thánh chẳng hay làm sự gì lỗi, mà hay làm phép nhiều, bây giờ chảy máu ròng ròng! Hãy xem chân rất thánh, khi tìm bạu cho được rỗi vô cùng, thì nhọc, mà bây giờ chịu đóng đanh khốn lắm! Hãy coi sườn Đức Chúa trời, có lưỡi đòng dữ đâm vào! Hãy ngắm mặt xưa gồm mọi sự tốt lành, mà bây giờ máu cùng đàm giổ thì che hết, và trán xưa rất vui, những gai thấu vào, cho nên chảy máu ra! Hãy suy, hãy xét Chúa rất sang, rất trọng, khi đang thì nên người, coi có xuống đầu mà chịu chết rất xấu hổ vì bạu! Khi bạu chẳng hay trả ơn cả làm vậy cho nên, ít là nhìn lấy lòng Đức Chúa Iesu yêu bạn chẳng cùng, mà khi bạu chảy nước mắt bởi lòng lo lăm, thì làm dấu có lòng thương và hay ơn vậy. Ay là kẻ trước đã huỷ báng Đức Chúa Iesu chuộc tội bạu, khi đã thấy chết thì lo lắng mà đánh ngực. Lại kẻ đã chết thì sống lại, mà thương xót Đức Chúa Iesu chịu chết, và loài chẳng có hồn cũng làm nhiều dấu lạ, như bằng thương xót Đức Chúa Iesu chịu chết làm vậy. Mà bạu là kẻ biết lẽ, mà Đức Chúa Iesu cứu bạu, ở bêu trên cây, sao bạu cứng lòng bằng sắt vậy, mà chẳng chảy nứơc mắt ròng ròng, sao chẳng khóc lóc, mà thương xót, kính mến, cảm ơn Đức Chúa Iesu hết lòng hết sức vậy? Nhân vì sự ấy bạu thì phải lấy lời làm vậy, mà cầu cùng Đức Chúa Iesu rất nhân, rất yêu mà cứu thế, ở bên trên Crux vì bạn:
“Tôi lạy Đức Chúa Iesu, là vua chúa tôi, nhân lành mà cứu tôi! Có một Đức Chúa Iesu lòng thương tôi, mà chịu luỵ Đức Cha hằng có vậy, cho đến chịu chết, mà chết trên cây Crux! Tôi cảm ơn Đức Chúa Iesu hết lòng, dẫu hèn, vì Đức Chúa Iesu đã chịu bấy nhiêu sự khốn khó, cho tôi được lành! Tôi lo buồn hết lòng vì tôi phàm hèn, chẳng hay nghĩa, từ trước đến nay đã phạm tội lỗi cùng Đức Chúa trời, trong vô cùng! Tôi ăn năn sầu não, vì tôi xưa nay chẳng có vâng phép Đức Chúa trời như phải lẽ, mà lại tội đã nghe những oan gia Đức Chúa trời, tôi càng lo buồn trong lòng tôi! Chớ gì tôi chẳng có khi nào lỗi nghĩa cùng Chúa tôi là rất nhân! Chớ gì tôi có giữ liên lời răn Đức Chúa Iesu, là Cha tôi rất lành! Song le vì sự đã qua chẳng còn có ở mặc lòng tôi, tôi giục một lòng, từ nay về sau phục Đức Chúa Iesu hết lòng, và vâng lời Đức Chúa Iesu răn, cho đến khi hết hơi. Vì vậy tôi bỏ hết bụt đi, là những không dối[12], và mọi đạo quỷ, tôi dại xưa nay đã theo; ma tôi lạy Đức Chúa Iesu, thật là Đức Chúa trời, cũng là Chúa tôi, đã chịu tội chịu chết trên cây Crux vì tôi. Tôi ước Đức Chúa Iesu cả sáng đời đời vậy!”
Viếng địa ngục “limbo”
Khi Đức Chúa Iesu trên cây Crux đã chịu chết, chẳng phải tính Đức Chúa trời chịu chết, thật là tính người mà chớ, vì rất thánh linh hồn ra khỏi xác. Song le và linh hồn và xác chẳng có lìa Ngôi thứ hai, là Đức Con Đức Chúa trời. Vì chưng Đức Con Đức Chúa trời có lấy gì một lần chẳng có bỏ nữa. Như thể có ai rút gươm ra, tay mặt cầm gươm, tay trái cầm vỏ gươm; Ngôi thứ hai Đức Chúa trời, là Ngôi Đức Chúa Iesu, cũng như vậy. Vì chưng khi đem rất thánh linh hồn mình ra khỏi xác, và cầm rất thánh linh hồn và rất thánh xác còn dính lấy làm một với Ngôi thứ hai liên, mà chẳng có khi nào bỏ. Song le rất thánh xác Đức Chúa Iesu còn ở bên trên cây Crux chết vậy, linh hồn rất vui vẻ Người thì xuống địa ngục.
Mà trong địa ngục thì có bốn chốn. Nơi rất sâu là ngục ma quỷ và các thiên thần bạn nó. Đấy có lửa đời đời phạt và các quỷ và các linh hồn dữ chịu hình lửa đời đời vậy, vì cái sâu cắn ruột chúng nó chẳng hay chết, và lửa đốt liên chẳng hay tắt đời đời. Trên nơi ấy thì có lửa giải tội, trong ấy có giải linh hồn người lành, khi chưa có trả hết nợ tội mình khi còn sống ở thế này, dẫu đã chịu tha vạ vô cùng. Nơi thứ ba là ngục con trẻ nhỏ, đã qua đời khi hãy còn có tội tổ tông ta truyền cho, mà ở chốn tối tăm vậy, song le chẳng có phải chịu lửa hay là hình khác, vì chẳng có tội gì mình làm, song có một tội ông Ađam truyền cho. Nơi thứ bốn trên hết là chốn các thánh đời xưa ở, gọi là limbo, đấy cũng là tù rạc, vì chưng trong ấy có cầm các linh hồn người thánh tù đầu hết thế cho đến Đức Chúa Iesu chịu chết. Dù mà đã sạch hết tội, song le còn cầm trong ấy dưới đất như trong tù vậy, cho đến khi Đức Chúa Iesu, là Chúa cứu chúng tôi, có chịu chết mà đổ máu thánh mình ra, vậy có chuộc chung mà trả mọi tội cho hết.
Ay vậy mà rất thánh linh hồn Đức Chúa Iesu, đến khi ra khỏi xác, thoắt chốc có xuống địa ngục thứ bốn này, là ngục trên hết, mà có nhiều chiếc đức thánh thiên thần xuống cùng. Song le vì rất thánh linh hồn ấy, như đã nói trước, chẳng có lìa tính Đức Chúa trời, khi vào nơi limbo chẳng lọ là làm cho sáng như trên trời, và đầy những sự vui vẻ đấy, mà lại làm cho các thánh ở đấy coi thấy mặt Đức Chúa trời từ ấy, mà đựơc thanh nhàn đời đời. Cũng qua một thôi[13], có linh hồn người ta người gọi là kẻ trộm lành, đã được như vậy, khi đến đấy, như lời Đức Chúa Iesu, khi ở trên cây Crux, đã phán một giày trước cùng, khi rằng: “Mày hôm nay ở được cùng Tao trong nơi vui vẻ!” Vì chưng nơi ngục ấy là nơi vui vẻ thanh nhàn vậy.
Chúa Iesu trong mả
Khi ấy rất thánh xác Đức Chúa Iesu còn ở trên cây Crux, dù linh hồn đã lìa ra khỏi, song le chẳng có lìa tính Đức Chúa trời. Mà đến khi đã tối, có một đầy tớ Đức Chúa Iesu, tên là ông Ioseph, sang trọng, làm cai mười quân, thì xin được cùng Pilato rất thánh xác ấy. Mà khi đem xuống bởi trên cây Crux, trước mặt Đức Mẹ đồng thân và trước mặt khác đàn bà lành, cũng có một hai đầy tớ Đức Chúa Iesu, thì bao lai trong bức khăn, mà để trong mả mới đã mở trong đá, mà trong mả ấy chưa có để ai. Và lấy lá đá lớn đóng cửa mả ấy. Thôi đoạn những kẻ hay chữ nghĩa thì họp lại, mà đến cùng Pilato, rằng: “Chúng tôi lạy ông, chúng tôi đã nhớ người này hay dối trá, mà khi hãy còn sống đã nói: “từ chết đến ngày thứ ba Tao lại sống lại”. Vì vậy ông phải khiến giữ mả ấy cho đến ngày thứ ba, kẻo đầy tớ ngừơi ấy đến cất lấy trộm, mà rằng cùng dàn đã sống lại”. Khi ấy Pilato rằng: “Bay có quân bay giữ, hãy đi mà giữ mặc ý bay!” Bấy giờ nó đi, mà đánh ấn ở nơi mả ấy, lại để quân quanh quể mà giữ vậy.
Chúa Iesu sống lại
Từ Đức Chúa Iesu chịu chết đến ngày thứ ba (là ngày Đức Chúa Iesu đã phán nhiều lần được sống lại), khi ngày ấy bửng tưng là họa[14], rất thánh linh hồn Đức Chúa Iesu, với linh hồn các người thánh, đã khỏi tù limbo, và có nhiều đức thánh thiên thần đi cùng, có lên nơi mả, mà nhập vào trong rất thánh xác mình làm một cùng, thoắt chốc làm cho sống lại, rất tốt, rất lành, chẳng hay chịu khốn khó gì nữa. Vì chưng Đức Chúa Iesu đã làm trước cho kẻ khác sống lại, khi khiến một điều, mà sao chẳng dùng được phép mình, là phép Đức Chúa trời, cho mình sống lại? lại làm dễ lắm như thể ngủ mà thức dậy. Song le khi Đức Chúa Iesu sống lại, dù còn lá đá đóng cửa mả, lại ấn đánh[15] đấy còn lành hết, làm phép cả ra khỏi mả, âu là quân giữ cũng thấy phép lạ ấy, mà hãi. Thôi đoạn có động đất lắm, vì Đức Chúa trời sai đức thánh thiên thần bởi trời mà xuống, có mặt như sấm chớp, làm chứng Đức Chúa Iesu đã sống lại. Khi ấy những quân giữ càng sợ hơn nữa, kinh khủng, mà ngã như đã chết vậy. Thôi đoạn có kẻ thì dậy mà đi kể bấy nhiêu sự ấy cùng kẻ hay chữ nghĩa và cùng Phariseo, là kẻ sửa nước Iudea. Nó thì họp lại mà toan cùng nhau đi lộ quân giữ ấy, mà giục làm vậy, rằng: “Bay hãy nói, khi bay ngủ, có đầy tớ người đến ban đêm, mà lấy trộm đi!” Trong quân giữ ấy, có kẻ thì thụ lộ mà nói ra như lời bảo ấy. Song le ông Longino bởi đã thấy phép lạ khi Đức Chúa Iesu đã chịu chết, mà đã tin trước thật là Đức Chúa trời mà chớ, lại thấy những phép lạ nữa khi Đức Chúa Iesu sống lại, mà càng bền tin thật hơn nữa, Pharisaeo dỗ người, mà nói dối chẳng được, dù nó cãi lại mà đe làm khốn người, cho đến giết chẳng để, ông Longino thì một nói ra mà giảng cho người ta hay Đức Chúa Iesu đã sống lại, và thật là Đức Chúa trời, cho nên nhiều người chịu lấy đạo thánh mà tin. Đến sau vì sự ấy ông thánh Longino đã muốn và mừng mà chịu chết vì đạo.
Hiện ra cùng đầy tớ
Khi Đức Chúa Iesu bởi trong kẻ chết mà lại sống lại, trước hết thì hiện ra viếng Đức Mẹ đồng thân, có sầu não thể nào vì thấy Đức Con chịu chết làm vậy, lo chẳng đến, mà Đức Chúa Iesu đến cùng rất sáng, thì làm cho Đức Mẹ vui vẻ lòng bằng trước có lo buồn rất mực. Đoạn thì Đức Chúa Iesu sai khiến đức thánh thiên thần ra làm chứng: Người đã phán trước thể nào, đã sống lại như vậy. Sau nữa Đức Chúa Iesu đang[16] bốn mươi ngày hiện cho đầy tở cả xem, và đầy tớ khác nữa, có khi thì một, khi hai, khi mười, cũng có khi thì hơn năm trăm người coi thấy Đức Chúa Iesu đã sống lại, thật là bấy nhiêu chứng ấy có phép cả cho người ta tin mà chẳng hồ nghi sốt, vì chưng ấy những là người làm phúc mà nên rất thánh. Lại Đức Chúa trời có làm phép lớn, cho người ta tin được lời người thánh ấy, nhất là mà tin sự Đức Chúa Iesu sống lại. Mà lại âu bấy nhiêu người thánh ấy đã chịu chết vì điều thật ấy, lấy máu mình như thể đánh ấu mà làm chứng thật vậy. Cũng có chứng khác với, là những người thánh ấy đã sống lại ra khỏi mả mình: đến khi Đức Chúa Iesu đã sống lại, người thánh ấy hiện đến cùng nhiều người ở trong thành Ierusalem, mà làm chứng nói rằng thật Đức Chúa Iesu đã sống lại. Bấy nhiêu sự này thì vừa, cũng thừa cho mà tin vậy.
Mà dẫu Đức Chúa Iesu, khi đã sống lại, đã đoạn việc cứu loài người ta, Đức Cha đã phó cho, mà lên được trên trời bấy giờ, ở vui vẻ cùng Đức Cha, song le có chọn ở lại hạ giới này bốn mươi ngày để và an ủi rất thánh Đức Mẹ cùng đầy tớ cả và đầy tớ khác, khi đã lo buồn vì Đức Chúa Iesu đã chịu chết là bốn mươi giờ, kể thói nước Iudea, (vì Đức Chúa Iesu ở trong kẻ chết ngần ấy) cũng ở lại bấy nhiêu ngày mà hiện ra an ủi hết. Lại làm nhiều sự về ích loài người ta: vì chưng bấy nhiêu ngày ấy, có làm cho kẻ đã tin càng được lòng tin bền hơn nữa, có dạy dỗ đầy tớ cả, cũng có giảng ra tỏ tường Đức Chúa Iesu thì chọn chịu chết vậy mà đến ngày thứ ba bởi trong kẻ chết lại sống, mà lấy phép Đức Chúa Iesu rao cho các nước ăn năn tội mà được tha tội vậy. Lại cho ông thánh Pedro ở thế này thay mình, mà lại người nào theo đòi trong Ecclesia có chức ấy (gọi là ông thánh Papa), Đức Chúa Iesu đã nói hữa, phán rằng cho đến hết thế chẳng có thiếu chức ấy. Sau nữa, thì dạy nhiều sự về vị trí nhậm Ecclesia, cùng phép dùng các Sacramento. Và khiến đem tin lành, là giảng đạo thật cho khắp thiên hạ, phán rằng: “Tao đã chịu mọi phép lọn, và trên trời và dưới đất: bay hãy đi dạy dỗ khắp người thế, mà rửa tội, khi lấy một phép và một danh[17] Đức Cha, cùng Đức Con, cùng Đức Spirito Sancto, mà dạy nó giữ mọi sự Ta đã khiến bay giữ”. Lại cho việc ấy ra nghỉ làm, và cho làm nhiều việc, thì cho làm phép lạ nhiều, kể chẳng xiết.
Chúa Iesu lên trời
Mà khi đã đến ngày Đức Chúa Iesu định lên trời, đã hay[18] và đầy tớ cả và kẻ khác thì phải lo lắng bởi vắng mặt Đức Chúa Iesu, có nói điều rất lành an ủi hết, phán rằng: “Tao bởi trên trời cũng coi sóc cho bay, mà thay mình cũng cho ai dạy và an ủi bay, là Đức Spirito Sancto, chẳng có qua nhiều ngày mà đến cùng”.
Khi Đức Chúa Iesu đem ra đầy tớ cả ngoài thành Ierusalem, trên núi Oliveto, thì có nói những điều rất lành, những điều nhân nghĩa, mà giã Đức Mẹ đồng thân, cùng các hết, đặt hai tay lên mà cầu cho mọi sự an lành, và trước mặt hết thì lên vậy: các linh hồn người thánh ra khỏi limbo, vác các đức thánh thiên thần đi cùng, mà vui vẻ lắm, như khi đã đánh giặc về, có lên trên trời. Khi ấy cửa thiên đàng bấy lâu đóng lại vì tội người ta cho đến ngày ấy, thì mở ra tự nhiên cho Đức Chúa Iesu cứu thế, mà có lên cho đến trên mọi tầng trời, rất vui, rất sáng, các hết đấng có mừng nhảy vui vẻ thể nào, và Đức Cha là Đức Chúa trời có chừa lấy trọng[19] Đức Con trên nhà thiên đàng nhường nào, lời nói chẳng đến, lòng người ta lo chẳng được.
Khi ấy Đức Mẹ đồng thân và các hết đầy tớ, thì coi lên trời liên vậy, những hãi, mà đứng lặng đấy. Chốc ấy có đức thiên thần, lấy hình người ta, mặc áo sáng, mà đứng đấy với, rằng: “Hở người ta Galileo hởi, sao có đứng coi lên trời? Đức Chúa Iesu này bởi trong bay mà lên trên trời, ngày sau có đến cũng thể ấy, như bay đã thấy lên trời”.
Song le cho có điều gì làm chứng đến ta sự Đức Chúa Iesu đã lên trời, có phép Đức Chúa trời làm, vì trên đá Đức Chúa Iesu đứng khi dọn lên trời, hãy còn có dấu chân Người in ở đấy cách lạ. Dâu kẻ có đạo thánh Đức Chúa trời có quen cạo đá ấy liên mà lấy đi làm dấu thánh, song le thánh dấu chân ấy đã qua mấy đời hãy còn vậy cho đến rầy. Mà trong sự ấy, lại có điều này đáng nhớ, khi kẻ có đạo thánh xưa có làm nhà thánh nhỏ những đá[20], ở nơi còn thánh dấu chân Đức Chúa Iesu mà nhờ đấy, cả và nhà nghỉ[21] làm lên, song le khi dọn lợp nhà thánh ấy trên, sức nào chước nào làm thì chẳng được sốt. Vì từ nơi dấu thánh ấy cho đến trên trời, là đàng Đức Chúa Iesu lên, thì phải có đàng xóng liên. Lại ngày nào kẻ có đạo thánh có làm lễ xưa, nhờ Đức Chúa Iesu lên trời, ngày ấy đến ban đêm cả và núi Oliveto thì quen sáng ra vui lắm.
Chúa Spirito Sancto hiện xuống
Khi Đức Chúa Iesu đã lên trời đoạn, đầy tớ cả cùng đầy tớ khác thì đi cùng Đức Mẹ đồng thân, lại có đàn bà khác hiền lành đi cùng, mà hợp lại hết, là một trăm hai mươi người dồ, trở về thành Ierusalem vào nhà Đức Chúa Iesu làm Coena giã đầy tớ cả, mà ở đấy làm một, cầu cùng Đức Chúa trời, như lời Đức Chúa Iesu trước đã dạy vậy. Đến ngày thứ mười từ Đức Chúa Iesu lên trời, mà từ sống lại thứ năm mươi, hết giờ thìn sang giờ tị, trong nước Iudea gọi là giờ thứ ba, thoắt chốc có nghe thấy ầm ầm bởi trời, như gió bão đến, mà đầy hết nhà đầy tớ cả cùng kẻ khác ngồi; cũng thấy chia lưỡi ra như hình lửa mà ngồi[22] trên đầu mỗi một người, chịu phép Đức Chúa Spirito Sancto, đã đầy hết.
Mà phép Đức Chúa Spirito Sancto đến làm vậy, thật là phép lạ, thì làm chứng thật Đức Chúa Iesu từ dã lên trên trời thì ngồi ở tòa cả trên ấy mà có phép cả; lại cho đầy tớ cả, cùng kẻ khác được mở đạo thánh khắp thiên hạ, có chịu hay biết sự thế và sự Đức Chúa trời, cùng chịu nên thánh cả và đầy nhân đức khác nhiều trong linh hồn vậy. Cho nên khi đã chịu phép ấy bởi Đức Chúa Spirito Sancto bỗng chốc thì ra trước mặt thiên hạ, mà giảng đạo, nhất là đầy tớ cả, nơi có đông mặt người ta lắm, giảng ra nhiều tiếng, như Đức Chúa Spirito Sancto cho nói. Mà khi ấy có người Iudeo bởi mọi nước khắp thiên hạ ở trong thành Ierusalem, đến khi ra tiếng ấy, thì đông mặt ngừơi ta, mà hãi: vì cùng một khi ấy ai nấy có nghe tiếng mình đầy tớ cả nói ra sự Đức Chúa trời cả sáng. Ông thánh Pedro thì đứng với các đầy tớ cả, là mười một người, mà nói rằng: “Hở người Iudeo hỡi, thì phải hay điều này, bây giờ đã đến điều ôgn Ioel chịu sấm truyền đã nói xa xưa, bởi Đức Chúa trời, phán rằng: Tao đổ ra phép Spirito Tao trên mọi thịt, mà con trai và con gái bay sẽ chịu sấm truyền, và kẻ còn trẻ trong bay thì thấy sự hiện ra, mà kẻ già thì xem chiêm bao. Hở người ta Israel hỡi, hãy nghe điều này: ấy Đức Chúa Iesu Nazareno, là người Đức Chúa trời lấy làm yêu trong bay, mà lấy Người làm nhiều phép lạ trước mặt bay, như bay đã hay. Bay có dùng tay kẻ gian dữ mà giết Người; song le Đức Chúa trời đã cho Người sống lại, như lời người ta chịu sấm truyền đã nói, mà hết ta làm chứng sự ấy. Vậy Ngừơi đã lên trời ở tay hữu Đức Chúa trời, chịu lấy lời Đức Cha, là Đức Chúa trời, khiến cho phép Spirito Sancto, mà đổ ra phép này, bay coi thấy và nghe!” Khi dân Iudeo nghe ông thánh Pedro nói ra lời này, và lời khác, thì lo ăn năn trong lòng, mà ngày ấy, và ông thánh Pedro và khác đầy tớ cả thì giảng cho, và rửa tội được ba nghìn người.
Từ ấy đầy tớ cả, cùng đầy tớ khác Đức Chúa Iesu, có ra giảng đạo thánh, chẳng những trong thành Ierusalem và trong nước Iudea, mà lại có ra ngoài cả thiên hạ, giảng đạo mọi nơi, có Đức Chúa trời giúp sức cho, cũng làm phép lạ theo lời giảng, làm cho tin bền, như lời Đức Chúa Iesu đã phán, nói hứa trước. Bấy nhiêu sự ấy làm cho phúc Đức Chúa Iesu chịu tội tỏ ra sẽ sẽ[23], và làm cho phép Đức Chúa trời sáng ra, khi lấy sự hèn trước mặt thế gian, là đau đớn, xỉ vả, xấu hổ, cùng là chết 24 Đức Chúa Iesu đã chịu, mà làm vậy được hết oan gia mình, là tội và cùng ma quỷ, mà ra cả sáng vậy.
Dân Ierusalem tan hoang
Chúng tôi cũng là đầy tớ Đức Chúa Iesu rốt hết, mà đã đến nước Annam này, giảng đạo lành, khuyên hết người ta tin lấy lời Đức Chúa Iesu cho được chịu tha tội, khi hãy còn rồi Đức Chúa trời thương, còn tha vạ cho, mà khi chưa có đến ngày phán xét, bắt tội rất khốn, như dân Iudeo đã phải chịu. Vì chưng dẫu Đức Chúa Iesu cứu chúng tôi có ý phó mình tay quân Iudeo, mà làm việc chuộc chúng tôi cho lọn, lại muốn và ước chịu trên mình tay kẻ dữ, khi đang làm sự lỗi thì giúp việc Đức Chúa Iesu chuộc tội chúng tôi, như lời ông thánh Leam[24] nói vậy, song le vì tội vạ ấy quân Iudeo đã phạm là tội cả cực trọng cực dữ hơn mọi tội vạ từ có thế giới này, chẳng khá qua mà chẳng chịu phạt ở đời này nữa, như đời xưa Đức Chúa trời đã phán trước, dùng ông David mà truyền cho. Vì chưng khi ông ấy kể sấm truyền sự quân Iudeo giết Đức Chúa Iesu, thì bấy giờ thêm rằng: “Mà kẻ đã chết đi chẳng nên dân Người, sau hết thì chịu phá, đến khi chịu giặc đoạn, thì định tan đi”. Lại khi Đức Chúa Iesu dọn chịu tội mà lên thành Ierusalem, vì đã hay đã gần ngày quân Iudeo đóng đanh mình trên cây Crux, ở trong thành ấy thì khóc thương nó, phán rằng: “Có đến ngày khi oan gia này xây tháp quanh quẻ mày, mà làm cho mày chẹt bẹp quanh quẻ vậy, lại bắt mày ngã xuống đất và con cái ở trong mày, mà ở nơi mày chẳng có để đá nào trên đá khác! Vì chưng mày chẳng nhìn, chẳng biết khi Tao đến viếng mà chữa mày!” Song le vì khi Đức Chúa Iesu đang chịu trên cây Crux, có cầu cùng Đức Chúa trời, là Đức Cha, cho kẻ rất dữ tợn mà huỷ báng mình thể ấy, cho nên ai nấy chịu được phép rất thánh lời cầu này, mà ăn năn tội cực trọng ấy, trở lại cùng Đức Chúa trời, như thật nhiều lắm có trở lại, thì có đợi nó bốn mươi năm, chonó ăn năn tội. Qua bấy nhiêu năm ấy, khi đã đến mùa Đức Chúa trời phạt, có quân nước Roma đến thánh Ierusalem, mà vào phá hết, chẳng có để đá nào trên đá khác, như lời Đức Chúa Iesu đã phán truyền trước. Có ông Iosepho, là người Iudeo mà làm cai trong kẻ cả giữ giặc kẻo quân Roma vào, có chép bẩy con sách, kể truyện những giặc ấy, thì kể trong sự khốn nạn khác khi quân ấy đang vây thành Ierusalem, người có rằng: trong thành người ta có chịu đói chừng ấy, cho nên là chẳng những nhiều khi ấy chết đói liên, mà chẳng bao nhiêu ngày một muôn hai nghìn người chết đói. Lại rằng: có đí gì đí gì, khi đói lắm cũng bổ vào miệng, dẫu của gì dơ dáy, muông nào rất hèn cũng che mà chẳng chịu ăn, nó thì rất đói cũng ăn vậy. Lại có điều nói thì gớm ghiếc, mà nghe thì có ai tin là họa: có mẹ nào khi đói rất mực, tay nó đánh chết con mình đẻ, còn bú, mà nấu nướng ăn. Cũng một ôgn Iosepho ấy kể ngừơi ta chết trong nước Iudeo, khi thua giặc ấy, có phải chém hay là chết chứng khác, đã đến mười một vạn người ta; mà kẻ bắt đi làm tôi, khi giặc được thành Ierusalem, thì kể chín muôn bảy nghìn đứa.
Mà sự rất khốn nạn chừng ấy, ông Iosepho rằng: có nhiều sự lạ đã thấy trước, như thế bảo sự khốn làm vậy; lại rằng: sự làm vậy có đến vì Đức Chúa trời bắt tội kẻ gian dữ trong dân Iudeo. Sự ấy cũng tỏ ra[25], vì kẻ trong Iudeo đã chịu đạo thánh có lời Đức Chúa trời bảo, mà trốn đi đến làng Pella, khỏi bấy nhiêu sự rất khốn nạn ấy. Như thể, ai bây giờ trong nước này vâng phép Đức Chúa trời, chịu lời tin mà phục đạo thánh, thì tránh khỏi sự khốn nạn vô cùng đời sau, mà giữ mình như thể nơi kín. Lại kẻ huỷ báng đạo lành, hay là chê lời Đức Chúa trời bảo, chẳng khứng chịu đạo thánh Đức Chúa trời, là đạo lành sướng lòng, có đến ngày chết và ngày phán xét thì rất khốn, vì chết vô cùng mà chẳng hết chết thì theo sau, càng cực càng khốn hơn tai nạn dân Iudeo nữa, đến sau ta sẽ giảng.
Bây giờ ta lạy Đức Chúa Iesu có ngồi ở tòa trên trời rất cao, mà cầu tha tội tha vạ đã phạm ngày trước đã nhiều; lại cầu gratia, là giúp sức cho ta từ nay về sau phục thờ Đức Chúa trời hết lòng, mà bỏ hết sự gian đạo vạy và chừa mọi tội ngày trước.
Đến đây thì phải lấy ảnh nào khéo Đức Chúa Iesu cầm trời đất[26], mà đem ra cho người ta hết lạy Đức Chúa Iesu như thật Chúa trời đất và vua chúa cả rất cao.
---------------------
Chú thích
[1] theo bản latinh, tác giả nói: muốn vào trong không khí tưng bừng vui vẻ.
[2] blồng; blồng lòng: kiêu ngạo. Tiếng lộng nay còn dùng trong danh từ lộng ngôn
[3] trở: ngăn trở
[4] thương: thương khó
[5] phép: quyền phép
[6] đọc là: ở nơi ấy
[7] tự thiên: trông coi thiên văn
[8] chặt thay vào đập
[9] đàn người ta: đoàn người
[10] đọc là: ảnh nào khéo có Đức Chúa Iesu
[11] bạu: bạn; tiếng kép: bàu bạn
[12] là những không dối: chỉ là không, là dối
[13] một thôi: một lúc
[14] bửng tưng là họa: vừng đông vừa ló rặng
[15] đánh: đóng
[16] đang: trong thời kỳ
[17] khi lấy một phép và một danh: tác giả biết thành ngữ nhân danh Cha, nhưng Ngài ngờ nó không có nghĩa là “In nomine Patris”. “Nhìn danh Cha, in nomine Patris: est dublum an habeat eumdem sensum”
[18] nghĩa là: Người đã hay…
[19] trọng: trọng thể
[20] những đá: chỉ bằng đá. Tác giả muốn nói: có vòm bằng đá, chớ không có mái.
[21] nghỉ: dễ dàng
[22] ngồi: thay vào đỗ
[23] nghĩa là: và sự chết Đức Chúa Iesu đã chịu…
[24] ông thánh Leo
[25] tỏ ra: hiển nhiên
[26] thay vào trái đất