Đức Giáo hoàng Piô XIIHUẤN THỊ PLANE COMPERTUM EST
VỀ VIỆC TÔN KÍNH TỔ TIÊN
WHĐ (21.6.2022) - Ngày 8.12.1939, Bộ Truyền giáo đã công bố Huấn thị Plane compertum est, sau cuộc triều yết Đức Giáo hoàng Piô XII ngày 7.12.1939. Sau đây là văn bản toàn bộ Huấn thị dịch từ bản Pháp ngữ[1]:
HUẤN THỊ
PLANE COMPERTUM EST
Ban hành ngày 8.12.1939
Rõ ràng là tại Cực Đông xưa kia có một số nghi lễ (cérémonies) gắn liền với nghi điển (rites) ngoại giáo, nay vì những biến đổi theo thời gian về các phong tục và ý tưởng, nên nó chỉ còn mang ý nghĩa dân sự, để tỏ lòng tôn kính tổ tiên, yêu mến tổ quốc và vì lịch sự trong các tương quan xã hội.
Năm 1935 và 1936, với sự chấp thuận của Đức Thánh Cha Piô XI [2], Thánh Bộ Truyền Giáo, dựa theo điều khoản 22 giáo luật[3], đã ban cho các đấng Bản quyền Mãn Châu và đế quốc Nhật (empire japonais) những nguyên tắc mới trong việc hướng dẫn cho thích hợp hơn với những điều kiện hiện tại.
Vừa rồi đây, các Đức Hồng y Thánh Bộ Truyền Giáo trong phiên họp toàn thể ngày 4.12.1939, đã xem xét vấn đề: nên chăng dùng phương pháp tương tự cho các xứ khác mà thời gian đã mang lại sự thay đổi y hệt.
Sau khi cân nhắc kỹ lưỡng những lý lẽ nghịch, thuận, và hỏi ý kiến các nhân vật thông thạo, các Đức Hồng y đã quyết định đưa ra những tuyên bố sau đây:
1. Xét rằng, nhiều lần chính phủ Trung Hoa đã tuyên bố cách minh nhiên là để mỗi người được tự do lựa chọn tôn giáo, và chính phủ cũng chẳng cần đặt ra những đạo luật và chỉ dụ về vấn đề tôn giáo, và bởi thế các nghi lễ do nhà cầm quyền thi hành để kính Đức Khổng Tử, không có mục đích tế tự tôn giáo (culte religieux), nhưng chỉ là để tôn kính một nhân vật cao quý theo cách tôn trọng phải làm như tập tục tiền nhân, nên người Công Giáo được phép (il est licite) tham dự các nghi lễ kính Đức Khổng, trước hình ảnh hoặc bài vị mang tên Ngài trong các văn miếu hay trường học.
2. Vậy không còn là trái phép (illicite), nhất là khi nhà chức trách truyền lệnh trưng bày hoặc cúi đầu chào hình ảnh hay bài vị mang tên Đức Khổng trong các trường học Công Giáo, nếu sợ gây ra gương mù, thì người Công Giáo nên cẩn thận tuyên bố về lòng ngay thẳng của mình khi làm cử chỉ đó.
3. Nhân viên và học sinh các trường Công Giáo, nếu có lệnh ban cho họ, thì đừng từ khước dự (assister) các nghi lễ công cộng, mặc dù bên ngoài có thể coi là nhuốm màu dị đoan, miễn là theo đúng giáo luật điều khoản 1258 [4]; họ thi hành cách thụ động với ý tưởng duy nhất là để tôn kính theo nghi lễ hoàn toàn dân sự. Để tránh mọi hiểu lầm về cử chỉ của họ, họ sẽ tuyên bố về ý hướng của họ mỗi khi xét là cần.
4. Phải coi là được phép (licites) và xứng hợp (convenables) tất cả những [cử chỉ] cúi đầu và những biểu lộ khác có tính cách tôn trọng dân sự trước những người quá cố hay hình ảnh và bài vị mang tên họ.
Đàng khác, các Đức Hồng y nhận thấy lời thề về nghi điển Trung Hoa do Đức Thánh Cha Bênêđictô XIV truyền dạy trong hiến chế Ex quo singulari ngày 11.7.1742 cho tất cả các linh mục trong đế quốc Trung Hoa và các tỉnh lân cận hoặc tiếp giáp (et les provinces proches et limitrophes) không còn hợp với các nguyên tắc hướng dẫn mà Bộ Truyền Giáo mới công bố. Vả lại, ngày nay lời tuyên thệ đó như phương thế kỷ luật, trở nên tuyệt đối dư thừa, bởi vì thực tế các cuộc tranh luận xưa về nghi điển Trung Hoa đã chấm dứt như mọi người biết, và các thừa sai cũng như các linh mục khác chẳng còn bị bó buộc phải tuyên thệ để vâng phục mau mắn với tình con thảo đối với Tòa thánh. [Vậy, các Đức Hồng y] quyết định bãi bỏ lời thề đó ở tất cả nơi nào còn thi hành, hoặc ở Trung Hoa, hoặc các nơi khác. Dĩ nhiên, tất cả các chỉ dạy khác của Đức Thánh Cha Bênêđitô XIV vẫn còn giá trị, nếu chưa được thay đổi do các huấn thị mới đây, và đặc biệt là còn cấm tranh tụng về các vấn đề nghi điển Trung Hoa.
Trong cuộc triều yết ngày 7.12.1939, những quyết định của các Hồng y đã được đệ trình lên Đức Thánh Cha Piô XII [5] do Đức Hồng y Bộ trưởng Bộ Truyền Giáo cùng với chữ ký của ngài; Đức Thánh Cha đã chấp thuận hoàn toàn và đã phê chuẩn.
Ban hành tại Thánh Bộ Truyền giáo, Roma, ngày 8.12.1939, ngày lễ Đức Mẹ Vô nhiễm.
Hồng y Phêrô Fumasoni Biondi, Bộ Trưởng Thánh Bộ Truyền giáo
Thư ký Celsus Costantini, Tổng Giám Mục hiệu tòa Theodos
Bản dịch của Linh Mục Giuse Đỗ Quang Chính SJ.
Trích Bản tin Hiệp Thông / HĐGMVN, Số 110 (Tháng 01 & 02 năm 2019)
https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-plane-compertum-est-ve-viec-ton-kinh-to-tien-46165
[1] Bản dịch từ Latinh sang Pháp văn trong ACHARD, Le Siege apostolique et les Missions, texts et Documents pontificaux, Fascicule II 2nd, Édition, Pái-Lyon, 1959, tr. 152-155.
[2] PIÔ XI (Achille Ratti): sinh 1857, đắc cử GH 6.2.1922, khai mạc chức vụ 12.2.1922, qua đời 10.2.1939.
[3] Điều 22 bộ Giáo luật năm 1917: Luật ra sau, do nhà chức trách có thẩm quyền, bãi bỏ luật ra trước, nếu luật ra sau nói rõ như thế, hoặc luật ra trước trực tiếp mâu thuẫn với luật ra sau.
[4] Điều 1258 bộ Giáo luật năm 1917: §1. Người tín hữu không được phép tham dự cách chủ động (active assistere) bằng bất cứ cách nào, hoặc tham dự một phần (partem habere) trong các nghi lễ của người không Công giáo.
§2. Trong các nghi lễ an táng người không Công giáo, các đám cưới và những cuộc lễ long trọng tương tự, có thể chuẩn chước (tolerari) cho người tín hữu hiện diện cách thụ động hoặc chỉ có tính cách bề ngoài (praesentia passiva seu mere materialis), vì trách nhiệm dân sự hoặc vì danh tiếng, miễn là không cổ nguy hiểm làm gương mù và sinh tội (perversionis), trường hợp nghi ngờ thì phải được Giám mục xác nhận vì lý do nghiêm trọng.
[5] PIÔ XII (Eugenio Pacelli), sinh 1876, đắc cử GH 2.3.1939, khai mạc chức vụ 12.3.1939, qua đời 9.10.1958.