Đức Thánh cha Phanxicô đã kết thúc loạt bài giáo lý về người già. Và sáng nay, 31/08/2022, tại quảng trường thánh Phêrô, ĐTC tiếp tục loạt bài giáo lý mới về phân định. Dưới đây là bài đầu tiên : PHÂN ĐỊNH LÀ GÌ?
Anh chị em thân mến
Hôm nay chúng ta bắt đầu loạt bài giáo lý mới: chúng ta đã kết thúc những bài giáo lý về tuổi già, giờ đây chúng ta bắt đầu loạt bài mới về đề tài phân định. Phân định là một hành động quan trọng liên quan đến tất cả mọi người, vì chọn lựa là một phần thiết yếu của cuộc sống.
Phân định các lựa chọn. Ta chọn thức ăn, trang phục, khóa học, việc làm, mối tương quan. Trong tất cả những điều này một chương trình sống được cụ thể hóa, và mối tương quan của chúng ta với Thiên Chúa cũng trở nên cụ thể.
Trong Tin mừng, Chúa Giêsu nói về sự phân định qua những hình ảnh lấy từ cuộc sống đời thường; chẳng hạn như, Tin mừng mô tả các ngư dân biết chọn cá tốt loại bỏ cá xấu; hoặc vị thương gia biết nhận ra trong số rất nhiều những viên ngọc trai, viên nào có giá trị lớn nhất. Hoặc người đang cày ruộng, tình cờ gặp được kho báu trong ruộng (x. Mt 13,44-48).
Qua các ví dụ này, việc phân định được trình bày như một thực hành của trí khôn, kỹ năng và ý chí nhằm nắm bắt đúng thời điểm: đây là các điều kiện để đưa ra một lựa chọn tốt. Cần có trí khôn, khéo léo và ý chí để chọn lựa điều tốt. Và nó cũng đòi hỏi phí tổn cần thiết để việc phân định có thể trở nên hiệu lực. Để thực hiện công việc của mình cách tốt nhất, người ngư phủ phải làm việc khó nhọc, trải qua những đêm dài trên biển và rồi cần phải loại bỏ một phần lượng cá đánh bắt được, chấp nhận mất mát lợi nhuận vì lợi ích của những người mà họ đã hướng tới. Người buôn ngọc trai không ngần ngại bán đi tất cả những gì mình có để mua viên ngọc đó; và người bắt gặp kho báu trong ruộng cũng vậy. Các tình huống bất ngờ, không có kế hoạch, trong đó điều cần thiết là phải nhận ra tầm quan trọng và cấp bách của một quyết định được đưa ra. Các quyết định phải được thực hiện bởi mỗi người, không có ai thực hiện thay chúng ta. Ở một thời điểm nào đó những người lớn, những người thong dong, có thể hỏi ý kiến, suy nghĩ, nhưng quyết định là của họ; họ không thể nói: “tôi đã bỏ lỡ điều này, bởi vì chồng tôi, vợ tôi hay anh tôi đã quyết định”. Không! Bạn phải quyết định, mỗi chúng ta phải quyết định và vì thế, điều quan trọng là phải biết cách phân định; để quyết định tốt thì cần phải biết cách phân định.
Tin mừng gợi ra một khía cạnh khác của sự phân định: nó liên quan đến những tình cảm. Người tìm được kho báu đã không cảm thấy khó khăn khi bán hết mọi sự, và cái lớn lao nhất là niềm vui của ông ta (Mt 13,44). Thuật ngữ được thánh sử Matthêu dùng ám chỉ đến một niềm vui rất đặc biệt, một niềm vui mà không thực tại nhân loại nào có thể đem lại được; và thực ra niềm vui ấy còn trở lại trong một ít đoạn Tin mừng khác nữa, khi nói đến cuộc gặp gỡ với Thiên Chúa. Đó là niềm vui của các nhà đạo sĩ khi gặp lại ngôi sao lạ sau một chuyến đi dài mệt nhọc (Mt 2,10); đó là niềm vui của các phụ nữ trở về từ ngôi mộ trống sau khi nghe thiên thần báo tin Chúa phục sinh (Mt 28,8); đó là niềm vui của những ai đã tìm thấy Thiên Chúa. Đưa ra một quyết định đẹp, đúng đắn, luôn dẫn bạn đến niềm vui cuối cùng đó. Trên đường trần có thể bạn phải chịu chút bấp bênh, phải suy nghĩ, tìm kiếm, nhưng cuối cùng quyết định đúng đắn sẽ mang lại cho bạn niềm vui.
Trong ngày phán xét chung thẩm, Thiên Chúa sẽ thực hiện một sự biện phân - một sự phân biệt vĩ đại – đối với chúng ta. Hình ảnh về người nông dân, người đánh cá và thương gia là những ví dụ về những gì xảy ra trong Nước Trời, một Vương quốc được biểu lộ qua các hành động thường ngày của cuộc sống, vốn đòi hỏi phải có quan điểm. Vì vậy điều quan trọng là phải biết cách phân định: những lựa chọn tốt có thể nảy sinh từ những hoàn cảnh mà thoạt nhìn chỉ là phụ thuộc nhưng lại có ý nghĩa quyết định. Ví dụ, chúng ta hãy nghĩ đến cuộc gặp gỡ đầu tiên của Anrê và Gioan với Chúa Giêsu, một cuộc gặp gỡ phát sinh từ một câu hỏi đơn giản: “Thưa Thầy, Thầy ở đâu?” _ và Chúa Giêsu nói: “Hãy đến mà xem” (X. Ga 1, 38-39). Một cuộc trao đổi vắn vỏi, nhưng là một khởi đầu cho sự thay đổi, dần dần đánh dấu toàn bộ cuộc sống. Nhiều năm sau, vị Thánh sử vẫn còn lưu nhớ cuộc gặp gỡ đó, cuộc gặp gỡ đã thay đổi ngài mãi mãi, ông còn nhớ : “lúc đó khoảng bốn giờ chiều” (c. 39). Đó là thời điểm mà thời gian và cái vĩnh viễn gặp nhau trong cuộc đời của ngài. Và trong quyết định tốt đẹp, đúng đắn, ý muốn của Thiên Chúa và ý muốn của chúng ta sẽ gặp nhau; toàn bộ cái hiện tại sẽ gặp được vĩnh cửu. Đưa ra một quyết định đúng, sau một chặng đường phân định, sẽ tạo nên cuộc gặp gỡ này: thời gian và vĩnh cửu.
Do đó: tri thức, kinh nghiệm, tình cảm, ý chí: là những yếu tố rất cần thiết của việc biện phân. Trong tiến trình của các bài giáo lý này, chúng ta sẽ thấy những điều khác nữa, tất cả đều quan trọng như nhau.
Sự phân định bao hàm khó khăn. Theo Thánh Kinh, chúng ta không thấy trước cuộc sống chúng ta phải sống, được đóng gói sẵn: không! Chúng ta phải quyết định nó cách liên lỉ, theo thực tế đang xảy ra. Thiên Chúa mời chúng ta đánh giá và lựa chọn: Ngài tạo ra chúng ta là những con người tự do và Ngài muốn rằng chúng ta thực thi quyền tự do của mình. Vì vậy, phân định là điều phải làm.
Chúng ta thường có kinh nghiệm này: chọn cái gì đó có vẻ tốt với mình, nhưng ngược lại thì không phải như vậy. Hoặc chúng ta có thể biết điều tốt thực sự của mình là gì nhưng không chọn nó. Con người, khác với động vật, có thể sai lầm, có thể không muốn chọn đúng và Kinh thánh cho chúng ta thấy điều đó ngay từ những trang đầu tiên. Thiên Chúa ban cho con người một chỉ dẫn chính xác: nếu bạn muốn sống, nếu bạn muốn nếm hưởng cuộc sống, thì hãy nhớ rằng bạn là thụ tạo, bạn không phải là tiêu chuẩn của điều thiện, điều ác và mọi lựa chọn của bạn sẽ đem lại hậu quả cho bạn, cho người khác, và cho cả thế giới (x St 2, 16-17); bạn có thể làm cho trái đất trở thành một khu vườn rực rỡ hoặc bạn có thể biến nó thành sa mạc chết chóc. Một bài học cơ bản: cuộc đối thoại đầu tiên giữa Thiên Chúa và con người không phải là tình cờ. Đối thoại là: Thiên Chúa trao sứ mệnh, bạn phải thực hiện điều này, điều kia; và mỗi người, từng bước cần phải phân định và xem thử đâu là quyết định phải làm. Phân định là phản ánh của khối óc, con tim mà chúng ta phải thực hiện trước khi đưa ra quyết định.
Phân định tuy khó khăn nhưng rất cần thiết đối với cuộc sống. Nó đòi hỏi tôi phải biết mình, biết đâu là điều thiện dành cho tôi, ở đây và lúc này. Đặc biệt, nó đòi hỏi một mối tương quan hiếu thảo với Thiên Chúa. Thiên Chúa là Cha và Ngài không để chúng ta mồ côi, nhưng luôn sẵn lòng khuyên nhủ chúng ta, khích lệ chúng ta và đón tiếp chúng ta. Thiên Chúa cũng không bao giờ áp đặt ý muốn của mình. Tại sao? Vì ngài muốn được yêu thương và không sợ hãi. Và Thiên Chúa cũng muốn con cái của mình không trở thành nô lệ: những người con tự do. Và tình yêu chỉ có thể sống trong tự do. Để học biết cách sống, con người phải học cách yêu thương và vì vậy cần thiết phải biết phân định: tôi có thể làm gì bây giờ, khi đối mặt với sự lựa chọn như thế này? Có thể đó là dấu chỉ của tình yêu, của sự trưởng thành trong tình yêu hơn.
Chúng ta cùng cầu xin Chúa Thánh Thần hướng dẫn chúng ta. Chúng ta phải cầu xin Chúa mỗi ngày, đặc biệt khi chúng ta phải đưa ra sự chọn lựa.
G. Võ Tá Hoàng
