Vào ngày Thứ Năm Tuần Thánh, ngày 28/3/2024, Đức Phanxicô đã chủ sự Thánh lễ làm phép Dầu tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô. Tập trung bài giảng vào “lòng thống hối”, ngài nhắc nhở các mục tử của Giáo hội, noi gương thánh Phêrô, hãy biết khóc cho chính mình, cho thói giả hình giáo sĩ của mình, và đồng thời liên đới trong tinh thần thương xót và biết bao dung với yếu đuối của tha nhân, vì Chúa không đòi hỏi những phán xét khinh thường đối với những người không tin, nhưng yêu thương và những giọt nước mắt đối với những người xa cách. Đức Thánh Cha cũng không quên “cảm ơn tấm lòng rộng mở và ngoan ngoãn của anh em; cảm ơn vì những đau buồn và cảm ơn vì những giọt nước mắt của anh em; cảm ơn vì anh em mang đến sự kỳ diệu của lòng thương xót”.
Dưới đây là bài giảng của Đức Thánh Cha :
“Ai nấy trong hội đường đều chăm chú nhìn Người” (Lc 4, 20). Đoạn Tin Mừng này luôn gây ấn tượng, nó cho phép chúng ta hình dung khung cảnh tưởng tượng khoảnh khắc im lặng này khi mọi ánh mắt đổ dồn về Chúa Giêsu, trong sự pha trộn giữa kinh ngạc và nghi ngờ. Tuy nhiên, chúng ta biết nó đã kết thúc như thế nào: sau khi Chúa Giêsu vạch trần những kỳ vọng sai lầm của đồng bào Người, họ “đầy phẫn nộ” (Lc 4, 28), đứng dậy và lôi Ngài ra khỏi thành. Mắt họ chăm chú nhìn Chúa Giêsu, nhưng lòng họ không sẵn sàng thay đổi trước lời Người nói. Vì thế họ đã đánh mất cơ hội cho cuộc sống của mình.
Nhưng tối nay, Thứ Năm Tuần Thánh, một cuộc gặp gỡ ánh mắt khác lại diễn ra. Nhân vật chính là vị chủ chăn đầu tiên của Giáo hội chúng ta, thánh Phêrô. Lúc đầu, ngài cũng không tin vào những lời “vạch trần” mà Chúa nói với ngài: “Con sẽ chối Thầy ba lần” (Mc 14, 30). Do đó, ngài “đã quên” Chúa Giêsu và chối Người lúc gà gáy. Nhưng sau đó, khi “Chúa quay lại nhìn” ngài, ngài “nhớ lại lời Chúa đã nói với mình […] Ông ra ngoài và khóc lóc thảm thiết” (Lc 22, 61-62). Đôi mắt ngài tràn ngập những giọt nước mắt chảy ra từ một trái tim bị tổn thương, giải thoát ngài khỏi những xác tín và sự biện minh sai lầm. Những giọt nước mắt cay đắng của ngài đã thay đổi cuộc đời ngài.
Những lời nói và hành động của Chúa Giêsu, trong nhiều năm, đã không làm cho Phêrô lệch hướng khỏi những mong đợi của ngài giống như những mong đợi của người dân Nadarét. Ngài cũng đã mong đợi một Đấng Mêsia chính trị và quyền lực, mạnh mẽ và cương quyết, và phải đối mặt với tai tiếng về một Chúa Giêsu yếu đuối, bị bắt mà không đưa ra bất kỳ kháng cự nào, ngài tuyên bố: “Không, tôi không biết ông ấy! » (Lc 22, 57). Và đúng vậy, ngài không hề biết Người. Ngài bắt đầu nhận ra Người khi, trong bóng tối của sự phủ nhận, ngài đã nhường chỗ cho những giọt nước mắt xấu hổ, những giọt nước mắt ăn năn. Và ngài sẽ thực sự nhận biết Người khi “đau buồn vì lần thứ ba Chúa Giêsu hỏi ông: “Con có yêu mến Thầy không?” », ngài sẽ để mình hoàn toàn được ánh nhìn của Chúa Giêsu thấm nhập. Vì vậy, từ “không, tôi không biết ông ấy!” », ngài sẽ chuyển sang: “Thưa Thầy, Thầy biết mọi sự” (Ga 21, 17).
Anh em linh mục thân mến, việc chữa lành tâm hồn của Phêrô, việc chữa lành vị Tông đồ, việc chữa lành vị mục tử diễn ra khi, bị thương tích và ăn năn, chúng ta để cho mình được Chúa Giêsu tha thứ: nó ngang qua những giọt nước mắt, qua những giọt nước mắt cay đắng, qua nỗi đau đớn cho phép chúng ta khám phá lại tình yêu. Đây là lý do tại sao tôi muốn chia sẻ với anh em một số suy nghĩ về một khía cạnh khá bị bỏ quên – nhưng rất thiết yếu – của đời sống thiêng liêng. Hôm nay tôi đề nghị với anh em một từ có thể đã lỗi thời, nhưng tôi nghĩ rằng thật tốt để khám phá lại: lòng thống hối (componction).
Từ này gợi lên vết đâm: thống hối là một “vết đâm vào trái tim”, một sự đâm thâu làm trái tim đau đớn, khiến những giọt nước mắt ăn năn tuôn rơi. Một tình tiết nữa liên quan đến thánh Phêrô cũng giúp ích cho chúng ta. Đau xót trước cái nhìn và lời nói của Chúa Giêsu phục sinh, vào ngày Lễ Hiện Xuống, được Chúa Thánh Thần thanh tẩy và nung đốt, ngài đã công bố với cư dân Giêrusalem: “Đức Giê-su mà anh em đã treo trên thập giá, Thiên Chúa đã đặt Người làm Đức Chúa và làm Đấng Ki-tô” (x. Cv 2, 36). Người nghe cảm nhận được cả sự dữ họ đã làm lẫn ơn cứu độ mà Chúa ban cho họ, và bản văn nói, “Nghe thế, họ đau đớn trong lòng” (Cv 2, 37).
Đó là sự thống hối: nó không phải là một cảm giác tội lỗi làm suy sụp, cũng không phải sự bối rối làm tê liệt, nhưng đó là một vết đâm bổ ích đốt cháy từ bên trong và chữa lành, bởi vì tâm hồn, khi nhìn thấy sự dữ của mình và nhận ra mình là tội nhân, sẽ mở ra, đón nhận tác động của Chúa Thánh Thần, nước hằng sống lay động mình và làm cho những giọt nước mắt chảy dài trên khuôn mặt mình. Ai vứt bỏ chiếc mặt nạ và để Thiên Chúa nhìn vào tâm hồn mình sẽ nhận được món quà là những giọt nước mắt này, những giọt nước thánh thiện nhất sau nước của bí tích Rửa Tội. [1] Anh em linh mục thân mến, hôm nay tôi cầu chúc điều này cho anh em.
Tuy nhiên, cần phải hiểu khóc cho chính mình có nghĩa là gì. Đó không phải là khóc lóc tủi thân như chúng ta thường bị cám dỗ làm. Chẳng hạn, đây là trường hợp khi chúng ta thất vọng hoặc lo lắng vì không đạt được kỳ vọng, vì thiếu sự hiểu biết từ người khác, có thể là từ đồng nghiệp và cấp trên. Hoặc khi, vì một thú vui kỳ lạ và không lành mạnh của tâm hồn, chúng ta thích nhắc đi nhắc lại những điều sai trái mà chúng ta đã nhận được để tủi thương cho số phận, nghĩ rằng mình chưa nhận được những gì mình đáng được nhận và tưởng tượng rằng tương lai chỉ có thể liên tục có những bất ngờ tiêu cực chờ đợi chúng ta. Điều này – như thánh Phaolô dạy – là nỗi ưu phiền theo kiểu thế gian, trái ngược với nỗi ưu phiền theo ý Thiên Chúa. [2]
Ngược lại, khóc cho chính mình, đó là nghiêm túc ăn năn vì đã làm Chúa buồn lòng vì tội lỗi; đó thừa nhận rằng chúng ta luôn mắc nợ và không bao giờ trả hết; đó là thừa nhận rằng chúng ta đã lạc mất con đường nên thánh, không biết giữ vững niềm tin vào tình yêu của Đấng đã hiến mạng sống vì chúng ta. [3] Đó là nhìn vào bên trong bản thân mình và hối tiếc về sự vô ơn và tính bất trung của mình; đó là buồn phiền suy ngẫm về tính hai mặt và sự dối trá của tôi; đó là để đi vào những quanh co của thói giả hình của tôi, thói giả hình giáo sĩ, thưa anh em thân mến, thói giả hình này mà rất nhiều người đã rơi vào… Hãy chú ý đến thói giả hình giáo sĩ. Để rồi, từ đó, ngước mắt nhìn Đấng Chịu Đóng Đinh và để mình bị lay động bởi tình yêu luôn tha thứ và nâng đỡ của Người, tình yêu không bao giờ phụ lòng mong đợi của những ai tin tưởng vào Người. Vì vậy, nước mắt tiếp tục chảy và thanh lọc tâm hồn.
Quả thế, lòng thống hối đòi hỏi nỗ lực nhưng mang lại bình an; nó không gây ra lo âu nhưng làm nhẹ bớt gánh nặng cho tâm hồn vì nó hành động trong vết thương tội lỗi, chuẩn bị cho chúng ta đón nhận sự vuốt ve của Chúa, Đấng biến đổi tâm hồn khi nó “tan nát và giày vò” (Tv 51,19), trở nên mềm mại hơn bằng nước mắt. Do đó, lòng thống hối là liều thuốc giải độc cho bệnh xơ cứng con tim, chứng cứng lòng này đã bị Chúa Giêsu tố giác (x. Mc 3, 5; 10, 5). Quả thực, tâm hồn không ăn năn và không than khóc, sẽ trở nên cứng nhắc: lúc đầu nó trở thành thói quen, sau đó không quan tâm đến các vấn đề và thờ ơ với mọi người, rồi lạnh lùng và gần như trơ ì, như thể được bao bọc trong một lớp vỏ không thể phá vỡ, và cuối cùng là một trái tim bằng đá. Nhưng, như giọt nước làm mòn đá, những giọt nước mắt dần dần bào mòn những trái tim chai cứng. Như vậy, chúng ta chứng kiến phép lạ của nỗi ưu phiền, của nỗi ưu phiền tốt lành dẫn đến sự dịu dàng.
Như thế, chúng ta hiểu tại sao các bậc thầy tâm linh lại nhấn mạnh đến lòng thống hối. Thánh Biển Đức mời gọi chúng ta “thú nhận với Thiên Chúa mỗi ngày trong lời cầu nguyện về những lỗi lầm trong quá khứ của chúng ta bằng nước mắt và tiếng rên xiết” [4], và ngài khẳng định rằng khi cầu nguyện, “không phải bằng lời nói tràn lan mà bằng sự trong sạch của tâm hồn và những giọt nước mắt của sự thống hối mà chúng ta sẽ được nhận lời.” [5] Và nếu, đối với Thánh Gioan Kim Khẩu, chỉ một giọt nước mắt có thể dập tắt ngọn lửa lỗi lầm, [6] thì sách Gương Chúa Kitô khuyên: “Hãy sẵn lòng thống hối”, bởi vì “vì do sự nhẹ dạ của tâm hồn và sự bất cẩn của những lỗi lầm của mình, chúng ta thường không cảm nhận được những bệnh tật của tâm hồn mình”. [7] Sự thống hối là phương thuốc vì nó đưa chúng ta trở lại với sự thật về chính mình, đến mức chiều sâu con người tội lỗi của chúng ta bộc lộ một thực tại vô cùng lớn lao hơn của con người được tha thứ của chúng ta, niềm vui được tha thứ. Do đó, lời khẳng định của Isaac de Ninive không có gì đáng ngạc nhiên: “Ai quên mức độ tội lỗi của mình, là quên mức độ ân sủng của Thiên Chúa đối với mình”. [số 8]
Chắc chắn, anh chị em thân mến, bất kỳ sự tái sinh nội tâm nào đều luôn nảy sinh từ cuộc gặp gỡ giữa nỗi khốn cùng của chúng ta và lòng thương xót của Ngài – nỗi khốn khổ của chúng ta và lòng thương xót của Ngài gặp nhau – bất kỳ sự tái sinh nội tâm nào cũng đều ngang qua tinh thần nghèo khó của chúng ta, một điều cho phép Chúa Thánh Thần làm cho chúng ta nên phong phú. Trong ánh sáng này, chúng ta hiểu được những lời khẳng định mạnh mẽ của nhiều bậc thầy tâm linh. Chúng ta hãy nghĩ đến những khẳng định nghịch lý này của thánh Isaac: “Người biết tội lỗi của mình […] thì vĩ đại hơn người dùng lời cầu nguyện mà làm kẻ chết sống lại. Người khóc thương cho chính mình suốt một giờ thì vĩ đại hơn người phục vụ cả thế giới bằng sự chiêm niệm […]. Người được ban cho biết chính mình thì vĩ đại hơn người được ban cho được nhìn thấy các thiên thần.” [9]
Thưa anh em linh mục, chúng ta hãy nhìn vào chính mình và tự hỏi xem có bao nhiêu lòng thống hối và nước mắt hiện diện trong việc xét mình và cầu nguyện của chúng ta. Chúng ta hãy tự hỏi liệu, theo năm tháng, nước mắt có tăng lên không. Về vấn đề này, thật tốt khi điều ngược lại xảy ra trong mối quan hệ với đời sống sinh học, trong đó khi lớn lên chúng ta ít khóc hơn khi còn nhỏ. Trái lại, trong đời sống thiêng liêng, trong đó điều quan trọng là trở thành một trẻ nhỏ (x. Mt 18, 3), ai không khóc sẽ thụt lùi, họ sẽ già đi trong tâm hồn đang khi ai đạt được một lời cầu nguyện đơn giản và thân mật hơn, được làm bằng sự tôn thờ và cảm xúc trước Chúa, người đó sẽ trưởng thành. Họ ngày càng ít bám vào chính mình và ngày càng gắn bó với Chúa Kitô hơn, và trở nên nghèo khó trong tinh thần. Nhờ đó, họ cảm thấy gần gũi hơn trước với người nghèo, những người được Thiên Chúa yêu thương, – như thánh Phanxicô viết trong di chúc của mình – họ tránh xa vì họ ở trong tội, nhưng sự đồng hành cay đắng của họ lại trở nên ngọt ngào. [10] Như vậy, ai có lòng thống hối thì ngày càng cảm thấy mình là anh em hơn với mọi tội nhân trên thế giới, họ cảm thấy mình là anh em hơn, không có cảm giác tự cao hay phán xét gay gắt, nhưng luôn với ước muốn yêu thương và sửa chữa.
Anh em thân mến, và đây là một đặc tính khác của lòng thống hối: tình liên đới. Một tâm hồn ngoan ngoãn, được linh hoạt bởi tinh thần của các Mối Phúc Thật, sẽ tự nhiên có khuynh hướng thống hối vì người khác: thay vì trở nên tức giận và phẫn nộ trước sự dữ do anh em mình làm, người ấy lại than khóc cho tội lỗi của họ. Người ấy không phẫn nộ. Một loại đảo ngược xảy ra. Xu hướng tự nhiên là khoan dung với chính mình và cứng rắn với người khác bị đảo ngược và nhờ ân sủng của Thiên Chúa, người ta trở nên cứng rắn với chính mình và có lòng thương xót với người khác. Và Chúa tìm kiếm, đặc biệt trong số những người được thánh hiến cho Ngài, những người đang than khóc tội lỗi của Giáo hội và thế giới, biến mình thành khí cụ chuyển cầu cho tất cả mọi người. Biết bao chứng nhân anh hùng trong Giáo hội chỉ cho chúng ta con đường này! Chúng ta hãy nghĩ tới các đan sĩ sa mạc, ở phương Đông cũng như phương Tây; đến lời cầu bầu liên tục bằng những tiếng rên xiết và nước mắt của thánh Grégoire thành Narek; đến lễ dâng của thánh Phanxicô dành cho Tình yêu không được yêu thương; đến các linh mục, như Cha sở xứ Ars, người sống bằng việc đền tội vì phần rỗi người khác. Anh em thân mến, đây không phải là thơ ca, mà là chức linh mục!
Anh em thân mến, từ chúng ta, những mục tử của Người, Chúa không đòi hỏi những phán xét khinh thường đối với những người không tin, nhưng yêu thương và rơi nước mắt đối với những người ở xa. Những hoàn cảnh khó khăn mà chúng ta thấy và chúng ta sống, sự thiếu đức tin, những đau khổ mà chúng ta chạm vào, khi tiếp xúc với một trái tim thống hối, không khơi dậy sự cương quyết trong tranh cãi, mà là sự kiên trì trong lòng thương xót. Chúng ta cần được giải thoát biết bao khỏi sự cứng rắn và những lời đả kích, khỏi sự ích kỷ và tham vọng, khỏi sự cứng nhắc và bất mãn, để phó thác mình cho Thiên Chúa, tin tưởng và tìm thấy nơi Ngài sự bình an cứu thoát khỏi mọi giông bão! Chúng ta hãy thờ phượng, cầu bầu và khóc lóc cho người khác: chúng ta sẽ để Chúa làm những điều kỳ diệu. Và chúng ta đừng sợ: Ngài sẽ làm chúng ta ngạc nhiên!
Thừa tác vụ của chúng ta sẽ được hưởng lợi từ đó. Ngày nay, trong một xã hội tục hóa, chúng ta có nguy cơ trở nên rất tích cực nhưng đồng thời lại cảm thấy bất lực, với kết quả là mất đi sự nhiệt tình trước cơn cám dỗ “buông xuôi”, nhốt mình trong sự phàn nàn và để cho sự vĩ đại của những vấn đề chiếm ưu thế hơn sự vĩ đại của Thiên Chúa. Lúc đó chúng ta trở nên cay đắng và tức giận, luôn nói xấu, luôn tìm cơ hội để phàn nàn. Nhưng ngược lại, nếu sự cay đắng và lòng thống hối tập trung vào tâm hồn chúng ta chứ không phải vào thế giới, thì Chúa sẽ không quên thăm viếng chúng ta và nâng chúng ta dậy. Như sách Gương Chúa Kitô khuyên nhủ chúng ta: “Đừng cuốn hút vào chuyện của người khác và đừng vướng vào chuyện của người lớn. Hãy luôn để mắt đến bản thân trước tiên, và đặc hãy chê trách bản thân, hơn là những người bạn tốt nhất của bạn. Nếu không được lòng người đời, bạn hãy giữ mình đừng buồn vì điều đó; nhưng bạn hãy đau buồn khi trong cuộc sống không có được sự khôn ngoan, sự thận trọng phù hợp với một tôi tớ của Thiên Chúa.” [11]
Cuối cùng, tôi muốn nhấn mạnh một khía cạnh thiết yếu: lòng thống hối không phải là kết quả của việc thực hành của chúng ta, nhưng nó là một ân sủng và do đó, nó phải được cầu xin trong lời cầu nguyện. Sám hối là một hồng ân của Thiên Chúa, là hoa trái của tác động của Chúa Thánh Thần. Để tạo điều kiện cho nó phát triển, tôi chia sẻ hai lời khuyên nhỏ. Lời khuyên đầu tiên là đừng nhìn cuộc sống và ơn gọi từ góc độ hiệu quả và tức thời, chỉ liên quan đến ngày hôm nay cũng như những tình huống khẩn cấp và kỳ vọng của nó, nhưng trong toàn bộ quá khứ và tương lai. Từ quá khứ, bằng việc nhớ lại sự trung tín của Thiên Chúa – Thiên Chúa là Đấng trung tín –, bằng việc nhớ đến sự tha thứ của Ngài, bằng việc neo mình vào tình yêu của Ngài; và về tương lai, bằng cách nghĩ đến mục tiêu vĩnh cửu mà chúng ta được kêu gọi hướng tới, đến cùng đích của cuộc đời chúng ta. Anh em thân mến, việc mở rộng những chân trời giúp mở rộng tâm hồn, kích thích đi vào chính mình với Chúa và sống lòng thống hối. Lời khuyên thứ hai phát xuất từ đó: khám phá lại sự cần thiết dành cho một lời cầu nguyện vốn không phải là món nợ và chức năng, nhưng nhưng không, bình thản và kéo dài. Thưa anh em, lời cầu nguyện của anh em thế nào? Trở lại với việc thờ phượng – anh em có quên thờ phượng không? –trở lại với lời cầu nguyện của trái tim. Chúng ta hãy lặp lại: Lạy Chúa Giêsu, Con Thiên Chúa, xin thương xót con là kẻ tội lỗi. Chúng ta hãy cảm nhận sự cao cả của Thiên Chúa trong sự nhỏ bé của những tội nhân chúng ta, để nhìn vào bên trong mình và để cái nhìn của Ngài xuyên qua chúng ta. Chúng ta hãy khám phá lại sự khôn ngoan của Mẹ Hội Thánh của chúng ta, người luôn dạy chúng ta cầu nguyện với lời kêu gọi của người nghèo đang kêu cầu: lạy Chúa Trời xin tới giúp con.
Anh em rất thương mến, cuối cùng chúng ta hãy trở lại với thánh Phêrô và những giọt nước mắt của ngài. Bàn thờ đặt trên mộ ngài chỉ có thể khiến chúng ta nghĩ đến bao nhiêu lần, chúng ta, những người mỗi ngày nói “Tất cả các con hãy cầm lấy mà ăn : vì này là Mình Thầy sẽ bị nộp vì các con”, chúng ta làm thất vọng và làm buồn lòng Đấng yêu thương chúng ta đến độ biến bàn tay của chúng ta trở thành dụng cụ của sự hiện diện của Người. Do đó, thật tốt khi biến thành của mình những lời mà chúng ta chuẩn bị tâm hồn mình khi đọc thầm: “Lạy Chúa, xin đón nhận chúng con đang hết lòng khiêm nhường thống hối” và thêm nữa: “Lạy Chúa, xin rửa con sách hết lỗi lầm, tội lỗi con xin Ngài thanh tẩy.” Anh em thân mến, hãy xác tín rằng Lời Chúa được ban cho chúng ta hôm nay an ủi chúng ta trong mọi sự: được thánh hiến bằng việc xức dầu (x. Lc 4,18), Chúa đã đến để “chữa lành những tâm hồn tan nát” (Is 61, 1).
Vì vậy, nếu tâm hồn tan nát, thì nó có thể được Chúa Giêsu băng bó và chữa lành. Anh em linh mục thân mến, cảm ơn tấm lòng rộng mở và ngoan ngoãn của anh em; cảm ơn vì những đau buồn và cảm ơn vì những giọt nước mắt của anh em; cảm ơn vì anh em mang đến sự kỳ diệu của lòng thương xót – hãy luôn tha thứ, hãy thương xót -; và hãy mang lòng thương xót này, mang Thiên Chúa đến với anh chị em của thời đại chúng ta. Anh em linh mục thân mến, xin Chúa an ủi, củng cố và ban thưởng cho anh em. Cảm ơn anh em.
———————————————————-
[1] «Giáo Hội có nước và nước mắt: nước của bí tích Rửa Tội, nước mắt của lòng sám hối». (S. Ambroise, Epistula extra collectionem, I, 12).
[2] « Nỗi ưu phiền theo ý Thiên Chúa làm cho chúng ta hối cải để được cứu độ: đó là điều không bao giờ phải hối tiếc; còn nỗi ưu phiền theo kiểu thế gian thì gây ra sự chết» ( 2 Cr 7, 10).
[3] Cf. S. Jean Chrisostome, De compunctione, I, 10.
[4] Règle, IV, 57.
[5] Ivi, XX, 3.
[6] Cf. De paenitentia. VII, 5.
[7] Chap. XXI
[8] Discours acétiques (III Coll.), XII.
[9] Discours acétiques (I Coll.), XXXV (bản tiếng Hy Lạp).
[10] Cf. FF 110.
[11] Chap XXI.
————————————————————————
Tý Linh chuyển ngữ
(nguồn: vatican.va)